W dłuższych okresach tzw. spokoju, w wyniku sukcesji rolinnej zbiorowiska rolin zielnych przekształcajš się w zbiorowiska zarolowe, w postaci nie spotykanej poza klifami. Buduje je głównie rozpowszechniony na klifach rokitnik zwyczajny. Jest to gatunek niezwykle ekspansywny – jego młode okazy rozwijajšce się z nasion wkraczajš już do pionierskich zbiorowisk rolinnoci zielnej, natomiast starsze osobniki dodatkowo rozprzestrzeniajš się dzięki odrolom korzeniowym, przemieszczanym wskutek obsuwów lub osypywania się podłoża. Ponadto rokitnik, dzięki symbiozie z mikroorganizmami wišżšcymi wolny azot z powietrza, może zasiedlać gleby ubogie w ten składnik, stšd też często ronie on na inicjalnych glebach piaszczystych i gliniastych. Dzięki temu krzew ten bardzo silnie umacnia stoki klifów, tworzšc zwarte, kilkumetrowej wysokoci zarola. Poza rokitnikiem buduje je także jarzšb pospolity (jarzębina) Sorbus au- cuparia, bez czarny Sambucus nigra, róża dzika Rosa canina, głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, klon jawor Acer pseudoplatanus, osika Populus trémula, czerenia dzika Cerasus avium, wierzba iwa Salix caprea, lipa drobolistna Tilia cordata. Powłokę zielnš tworzš w nich gatunki z różnych grup ekologicznych – lene, zarolowe, łškowe, a nawet ruderalne. Niektóre z nich, np. pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, przytulia czepna Galium aparine i kłobuczka pospolita Torilis japónica sš rolinami nitrofilnymi (azotolubnymi). W starych płatach zaroli wzrasta rola drzew. Sš one zróżnicowane w zależnoci od geologicznej budowy zbocza oraz intensywnoci procesów stokowych. Na aktywnych klifach, w których znajdujš się wysięki wód zasobnych w węglan wapnia, rozwinęły się lasy z młodymi drzewostanami budowanymi przez jawora Acer pseudoplatanus, jarzębinę i jesiona Fraxinus excelsior. Dzięki dużej żyznoci stale wilgotnej gleby, lasy te swš strukturš i składem flory stycznym wykazujš wiele cech wspólnych z łęgami, a intensywnie zachodzšce procesy stokowe dodatkowo sprawiajš, że pod pewnymi względami przypominajš one górskie lasy jaworowe. Z najbardziej wyróżniajšcych się cech charakterystycznych dla jarzębinowo-jaworowych lasów na klifach wymienić należy duże zwarcie i bogactwo gatunkowe drzewostanu i warstwy krzewów, podobnie jak w omówionych wczeniej zarolach. W wielogatunkowym runie często licznie rosnš między innymi takie roliny jak wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, bluszcz pospolity Hederá helix, żankiel zwyczajny Sanícula europaea, czerniec gronkowy Actaea spicata, marzanka wonna Galium odoratum, pierwiosnka lekarska Primula veris. Najlepiej wykształcone fitocenozy lasów jarzębinowo- jaworowych występujš w okolicach Rozewia i Lisiego Jaru. Całkowicie różny od lasów z jarzębinš i jaworem charakter majš lasy bukowe, które zajmujš największš powierzchnię w rezerwacie na Rozewiu. Brak abrazji spowodowany wybudowaniem na poczštku stulecia betonowej opaski u podnóża klifu umożliwił bukom osišgnięcie okazałych rozmiarów i sędziwego wieku; najstarsze z nich majš 160 lat, a większa częć drzewostanu o wysokoci 20-30m liczy około 100 lat. Pod zwartym drzewostanem warstwa krzewów zwykle jest bardzo uboga. W na ogól bujnym runie często doć licznie ronie między innymi marzanka wonna, żankiel zwyczajny, podagrycznik pospolity Aegopo- dium podagraria, bluszcz pospolity, zawilec gajowy Anemone nemorosa, fiołek leny Viola reichenbachiana i wiechlina gajowa Poa nemoralis. Ten typ lasu został zaliczony do zespołu żyznej buczyny pomorskiej Melico-Fagetum. Podobny charakter ma las bukowy porastajšcy zbocza Lisiego Jaru, rozcinajšcego krawęd Kępy Swarzewskiej na granicy z klifem. Znacznie uboższym ranem, budowanym przez pospolite gatunki acidofilne oraz mchy, odznacza się kwana buczyna niżowa Luzulo pilosae-Fagetum. Jej nieliczne płaty występujš również na Rozewiu, lecz z reguły w wyższych i bardziej nachylonych partiach zboczy niż zajętych przez żyznš buczynę. Rolinnoć zalewowych i zatorfionych brzegów Do najbardziej wartociowych pod względem przyrodniczym składników szaty rolinnej Parku należš zbiorowiska halofilne (słonolubne), które sš typem rolinnoci najbardziej specyficznym dla podmokłych i zasolonych niskich brzegów nadmorskich. Na polskim wybrzeżu koncentrujš się one na zaledwie kilku odcinkach, najczęciej w obszarach przyujciowych rzek oraz nad brzegami płytkich, zatorfionych zatok. Sš to wyranie zanikajšce składniki rolinnoci przybrzeżnej. Największe nagromadzenie solnisk znajduje się na Wolinie i Uznamie, a drugim pod względem zajmowanej powierzchni sš obrzeża Zatoki Puckiej. Rozległe, za- torfione tereny, silnie podtapiane wiosnš i wczesnym latem, zalewane słonš wodš w czasie sztormowych spiętrzeń wody w Zatoce, stwarzajš dogodne siedliska dla rolin wymagajšcych zasolonej gleby lub znoszšcych takie warunki. Względnie dobrze zachowane, duże płaty slonoroli zachowały się w północnej, przyzatoko- wej częci Meandru Kaszubskiego, z koncentracjš w okolicy ujcia Redy, w rezerwacie Beka. Mniejsze stanowiska znajdujš się we Władysławowie (Słone Łški), w Rewie (Rzeczne Łški) i w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle). Na rolinnoć halofilnš nad Zatokš Puckš składajš się trzy zbiorowiska: halofilna łška, czyli słonawa Juncetum Gerardi, półhalofilny szuwar oczeretowy Scinetum maritimi i zespół muchotrzewa solniskowego i mannicy odstajšcej Puccinełlio- Spergularietum. Slonawa ma fizjonomię niskiej murawy. Dominuje w niej sit Gerarda Juncus gerardi, a sporód innych rolin halofilnych rosnš między innymi: miecznik nadmorski Glaux maritima, babka nadmorska Plantago maritima, wibka morska Triglochin maritima, ostrzew rudy Blysmus rufus, koniczyna rozdęta Trifolium fragiferum, centuria nadbrzeżna Centaurium littorale i kilka innych gatunków. Stałymi składnikami slonaw sš także niektóre roliny niehalofilne, jak mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, pięciornik gęsi Potentilla anserina, kostrzewa czerwona Festuca rubra i inne. Drugim szeroko rozprzestrzenionym zbiorowiskiem jest półhalofilny szuwar Scir- petum maritimi, który w obniżeniach terenu ze stagnujšcš słonawš wodš tworzy liczne, różnej wielkoci płaty. Występuje on w mozaikowym układzie z szuwarami trzcinowymi i halofilnymi łškami oraz pasowo wzdłuż rowów i kanałów. W fitocenozach tego szuwaru dominujš dwa podstawowe gatunki o około metrowej wysokoci – sitowiec nadmorski Bulboschoenus maritimus i oczeret Taberanemontana Schoenoplectus tabernaemontani, które rosnš wspólnie lub tworzš jednogatunkowe skupienia. Na znikomych powierzchniach w rezerwacie Beka oraz kolo Władysławowa występuje rzadko w Polsce spotykany zespół mannicy odstajšcej Puccinellia di- stans i muchotrzewa solniskowego Spergularia salina – Puccinellio- Spergularietum. Jest to zbiorowisko pionierskie, które w kompleksie słonaw zasiedla miejsca wolne od rolinnoci lub z darniš zniszczonš np. przez buchtujšce dziki. Niewielkie zasolenie podłoża na przymorskich solniskach w Polsce i wtórny charakter rolinnoci większoci naszych słonaw powodujš, że halofity i ich specyficzne zbiorowiska sš nietrwałym elementem szaty rolinnej. Najlepiej utrzymujš się one w warunkach ekstensywnego użytkowania. Umiarkowany wypas i okresowe koszenie chroniš fitocenozy halofilne przed konkurencjš ze strony pospolitych rolin szuwarowych i łškowych, zwłaszcza trzciny pospolitej Phrag- mites australis i mietlicy rozłogowej Agrostis stolonifera, a także przed rozwojem zaroli wierzbowych. W częciach przymorskich nizin położonych dalej
od morza i poza zasięgiem wód słonawych, rozwijajš się niewielkie płaty słodkich łšk. Ich największe powierzchnie znajdujš się w rezerwatach Beka i Słone Łški/Władysławowo, Jastarnia, Karwia, Karwińskie Błota/ oraz w ich pobliżu, gdzie wilgotne gleby najczęciej sš pod wpływem wód sšczšcych się spod przyległych wysokich zboczy wysoczyzn morenowych. Fizjonomia i skład florystyczny słodkich łšk zasadniczo różniš się od słonaw. Rosnš też między innymi jaskry – ostry Ranunculus acris i rozłogowy. Wężownik Polygonum bistorta, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi i ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum. Łški te najczęciej należš do zespołu łški rdesto- wo-ostrożeniowej Cirsio-Polygonetum. Na podobnym typie siedlisk, lecz w miejscach intensywnie wypasanych niekiedy dochodzi do masowego rozwoju situ rozpierzchłego Juncus effusus, którego kępy rozrastajšc się opanowujš znaczne powierzchnie; takie płaty pastwiska sitowego sš między innymi w Rzecznych Łškach. Lokalnie na bagnistych brzegach Zatoki, a także w stale podtopionych zagłębieniach w kompleksie słonych i słodkich łšk /Swarzewo, Władysławowo/, występujš szuwary trzcinowe Phragmitetum australis. Panuje w nich trzcina, w sprzyjajšcych warunkach osišgajšca wysokoć nawet do trzech metrów, a towarzyszš jej na ogół nieliczne inne gatunki szuwarowe. Z tych naturalnych stanowisk trzcina rozprzestrzenia się bardzo szybko na słone łški i pastwiska po zaniechaniu lub drastycznym ograniczeniu ich użytkowania i szybko z nich wypiera wszystkie roliny łškowe. Na terenie Parku trzcina stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla rolinnoci halo- filnej, również i tej chronionej na terenie rezerwatów; największe i stale powiększajšce się powierzchnie takich trzcinowisk powstałych na dawniejszych słonawach znajdujš się w Bece i na Rzecznych Łškach. Innym zagrożeniem dla rolinnoci halofilnej jest wysłodzenie siedliska wskutek ustania zalewów wodami słonawymi; proces ten stwierdzono w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle), gdzie obecnie roliny halofilne szybko ustępujš. Rolinnoć zatorfionych nizin przymorskich i pradolin. Tylko niewielkie fragmenty krajobrazu znajdujš się w formalnych granicach Parku, a mianowicie w rezerwacie Pianickie Łški i w wšskim przymorskim pasie pradoliny Redy, natomiast dominuje on w otulinie. Współczenie głównym typem rolinnoci w zatorfionych obniżeniach sš łški, pastwiska i użytki zielone, zajmujšce pierwotne siedliska dawnych bagien, które zostały osuszone i odlesione. Pod względem florystycznym dzisiejsza rolinnoć tych terenów jest bardzo monotonna, często złożona niemal wyłšcznie z mieszanek sianych traw. Wyjštkiem jest fragment łšk, który należy do najcenniejszych elementów nie tylko szaty rolinnej Parku, lecz całego Pomorza. Sš to zmiennowilgotne łški trzęlicowe Molinietum medioeuropaeum, chronione w rezerwacie Pianickie Łški. Ich siedliska sš bardzo specyficzne. Sš to częciowo zmineralizowane torfy niskie lub gleby torfowo-mineralne, które sš zalane lub silnie podtopione od jesieni do wczesnego lata, natomiast przesuszane pod koniec lata. Panujšcym gatunkiem na zmiennowilgotnych łškach jest trawa trzęłica modra Molinia caerulea. Utrzymujšce się długie podtopienie oraz niska jakoć pokarmowa siana powodowały, że łški tego typu niegdy były koszone pónym latem, a siano z nich wykorzystywano jako ciółkę dla zwierzšt domowych. W tak specyficznych warunkach siedliskowych i pod wpływem ekstensywnego użytkowania powstała bardzo swoista kombinacja gatunków budujšcych zbiorowisko. Jednš z jego cech jest liczne występowanie dużych, pięknie kwitnšcych bylin, jak kosaćca syberyjskiego Iris sibirica i mieczyka dachówkowatego Gladiolus imbricatus, i innych mniej efektownych, lecz równie rzadkich rolin – między innymi fiołka mokradłowego Viola stagnina, selernicy żyłkowanej Cni- dium dubium, turzycy buxbauma Car ex buxbaumi i okrzynu łškowego. I.aserpitium prutenicum. Obecnie w zwišzku z powszechnš intensyfikacjš gospodarki łškarskiej, zmiennowilgotne łški trzęlicowe w całej Europie należš do rzadkoci, a ogromna częć rosnšcych na nich rolin jest zagrożona wyginięciem lub miejscami już wymarła. Kolejnym charakterystycznym składnikiem pobagiennych siedlisk sš łozowiska Salicetum pentandro-cinereae, czyli zarola budowane głównie przez krzewiaste wierzby, zwłaszcza wierzbę szarš Salix cinerea, uszatš S. aurita i pięciopręciko- wš S. pentandra. Częstš domieszkš jest w nich brzoza brodawkowata i omszona, osika Populus trémula i kruszyna Frangula alnus. Runo tworzš bardzo rozmaite roliny zielne, między innymi łškowe, szuwarowe i przejciowotorfowiskowe. Szczególnym elementem w krajobrazie Równiny Błot Przymorskich sš Bielawskie Błota. Jeszcze na poczštku XX wieku był to, jak na polskie warunki ogromny, zajmujšcy powierzchnię około 20 km2 kompleks torfowiskowy, którego centrum zajmowało rozlegle, bezdrzewne torfowisko wysokie. Torfowiska tego typu majš bardzo specyficznš florę, a dla większoci rolin sš całkowicie niedostępne, gdyż sš to siedliska silnie podmokłe, bardzo kwane i skrajnie ubogie pod względem troficznym. Ta ostatnia cecha wynika z faktu, że jedynym ródłem wody i zwišzków odżywczych na torfowiskach wysokich sš wody opadowe. W konsekwencji ich rolinnoć wybitnie różni się od rolinnoci torfowisk niskich zasilanych przez żyzne wody gruntowe, a diametralnie odbiega od występujšcej na glebach mineralnych. Obecnie, po kilkudziesięciu latach intensywnego odwadniania Bielawskich Błot, prowadzonej tam do niedawna eksploatacji i wielokrotnych pożarach, z typowych dla torfowisk wysokich mszarów nie pozostały nawet fragmenty. Ocalałe resztki pokładu torfu sš pokryte przez wrzosowiska, zwarte zarola, podrost brzóz, głównie brzozy omszonej, a także skrajnie przesuszone postaci boru bagiennego. Jedynymi ladami dawnej szaty rolinnej sš występujšce w wilgotnych wyrobiskach pozostałych po wybranym torfie nieliczne pospolite gatunki torfowiskowe, np. wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum i wšskolistna E. angustifo- lium, żurawina błotna Oxycoccus quadripetalus, miejscami również bagno zwyczajne Ledum palustre i niewielkie skupienia mchów torfowców. W południowo-zachodniej częci torfowiska zachowały się ponadto resztki, w przeszłoci rozległych, zaroli woskownicy europejskiej Myrica gale oraz kilka niewielkich skupień maliny moroszki Rubus chamaemorus. Woskownica na Bielawskim Błocie tworzy zarola nieco bogatsze niż w zagłębieniach między wydmowych koło Białogóry, gdyż torf i zalegajšcy pod nim gruboziarnisty piasek sš nieco zasobniejsze w zwišzki odżywcze. W zarolach tych częciej występujš krzewiaste wierzby (głównie wierzba szara), pojedyncze gatunki typowe dla kwanych torfowisk niskich, np. pięciopalecznik błotny Comarum palustre, gorysznik błotny Peucedanum palustre, mietlica psia Agrostis canina, a także roliny bagienne, jak na przykład skrzyp bagienny Equisetum fluviatile. Bardzo silnym przeobrażeniom uległy również płytko zatorfione i mineralne obrzeża Bielawskich Błot. Tylko w niewielu miejscach utrzymujš się na nich zbiorowiska typu wilgotnych lub suchych wrzosowisk i muraw o różnym stopniu zwarcia, gdyż przeważajšca częć ich powierzchni została obsadzona sosnš. Pierwsze z nich rozwijajš się w niewielkich zaklęnięciach terenu, gdzie na jałowym piasku występuje płytka warstwa silnie kwanego i wilgotnego humusu. Typowym zbiorowiskiem na takich siedliskach jest mszarnik wrzocowy Erice- tum tetralicis, którego stałymi składnikami jest wrzos zwyczajny, wrzosiec bagienny, turzyca pospolita Carex nigra, wełnianka wšskolistna, wełnianeczka darniowa Baeotrychon (Trichophorum) caespitosum, sit sztywny
Juncus squar- rosus, a w warstwie naziemnej liczne gatunki porostów i pospolite mchy, głównie Hypnum cupressiforme var. ericetorum. W najbardziej wilgotnych miejscach mogš ponadto rosnšć żurawina błotna, nieliczne mchy torfowe i bardzo młode osobniki woskownicy europejskiej. Suchsze siedliska sprzyjajš rozwojowi typowych wrzosowisk, w których brak jest gatunków torfowiskowych, a masowo rosnšcemu wrzosowi towarzyszš pospolite roliny łškowe i murawowe. Bardzo niewielkie i rozproszone powierzchnie sš pokryte przez bliniczyska (psiary), czyli zwarte, niskie murawy, budowane przez rosnšcš w zbitych kępach bliniczkę psiš trawkę Nardus stricta. Pod względem gospodarczym sš to nieużytki, które powstajš w wyniku intensywnego wypasu bydła lub owiec na jałowych siedliskach ubogich łšk, wrzosowisk i kwanych, przesuszonych torfowisk niskich, a także na piaszczystych pagórkach stanowišcych wyspy w kompleksie łšk na torfach. Na obrzeżach Bielawskiego Biota stosunkowo najczęciej spotkać można najwilgotniejszš postać bliniczysk – mokrš psiarę, w której obok panujšcej psiej trawki stale rosnš między innymi sit sztywny, turzyca pospolita i mietlica pospolita Agrostis capillaris, a pojedynczo również wrzos, wrzosiec i inne gatunki wrzosowiskowe i łškowe. Znacznie rzadsza jest suchsza od poprzedniej psiara krzyżownicowa Polygalo-Nardetum, w której wród panujšcej bliniczki ronie między innymi charakterystyczna krzyżownica zwyczajna Poły gala vulgaris i storczyk podkolan biały Platanthera bifolia. Pojedyncze płaty tej psiary, poza obrzeżami Bielawskiego Błota, występujš również w Pianickich Łškach. Również niewielkie powierzchnie zajmujš lune, psammofilne murawki na jałowych piaskach. Ronie w nich głównie kępowa trawa o charakterystycznych szarych i sztywnych liciach – szczotlicha siwa Corynephorus canescens, a także inne pospolite gatunki piaskolubne, np. jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosel- la, szczaw polny Rumex acetosella, chroszcz nagołodygowy Teesdalea nudicaulis, rogownica pięciopręcikowa Cerastium semidecandrum. Wzdłuż południowych i wschodnich krańców Bielawskiego Błota/Karwia/ zachowały się bardzo płytkie, okresowo wysychajšce naturalne jeziorka, w których bytuje zaledwie kilka skšpożywnych rolin, głównie sit drobny Juncus bulbosus. W jednym ze zbiorników, w pobliżu Czarnego Młyna, ronie bardzo rzadko spotykana jeżo- główka porednia Sparganium angustifolium.
Rolinnoć wysoczyzn morenowych. Znacznie wyniesione ponad poziom morza wysoczyzny morenowe stanowiš bardzo niewielkš częć powierzchni Parku, natomiast zasadniczš rolę przestrzennš odgrywajš w otulinie. Niegdy były one pokryte lasami liciastymi, głównie bu- kowo-dębowymi, a obecnie w ogromnej częci sš to obszary bezlene, zajęte głównie przez pola uprawne lub pastwiska. Wyjštkiem jest Kępa Ostrowska/Ostrowo/ i północny fragment Kępy Swarzewskiej/Swarzewo/ poronięte przez sadzone drzewostany sosnowe. Najbardziej interesujšce zbiorowiska rolinne zajmujš stosunkowo niewielkie powierzchnie wysoczyzn, ograniczone zwykle do tak zwanych nieużytków gospodarczych. Sš to przede wszystkim wrzosowiska i różne zarola, których rola gospodarcza jest wprawdzie niewielka, ale odznaczajš się one ogromnymi walorami biocenotycznymi i krajobrazowymi, kontrastujšc tym z monotonnymi krajobrazami rolniczymi. W zwišzku z nadmorskim położeniem, wiele z nich wykazuje pewne swoiste cechy regionalne. W okresie wiosny, która na wybrzeże przychodzi około trzech tygodni póniej niż w centralnej częci kraju, na wysokich zboczach Kępy Puckiej i Swarzewskiej, a miejscami także wewnštrz wysoczyzn, niezwykle wyranie rysujš się czyżnie, czyli cierniste zarola tarninowo-głogowe Pruno-Crataegetum, obsypane białymi kwiatami tarniny Prunus spinosa i głogów – jednoszyjkowego i dwuszyjkowego Crataegus monogyna i C. laevigata. Wraz z nimi doć obficie rosnš dzikie róże, głównie Rosa canina, i różne gatunki jeżyn Rubus sp. div. Towarzyszy im leszczyna Corylus avellana, grab Carpinus betulus, rzadziej osika Populus trémula, a czasem nawet oba gatunki dębu – szypułkowy i bezszypulkowy Quercus robur i Q. petraea. Runo czyżni tworzš zarówno gatunki lene, jak np. wiechlina gajo- wa Poa nemoralis i gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, jak i nielene, z których najważniejszš grupš sš pospolite roliny łškowe. Zarola tar- ninowo-głogowe przestrzennie i dynamicznie sš zwišzane z lasami gršdowymi i żyznymi dšbrowami. Oznacza to, że mogš one zarówno występować na brzegu tych lasów jako tzw. zbiorowiska okrajkowe, jak i stanowić ich postaci bardzo silnie zniekształcone, wreszcie mogš być przedlenym etapem powrotu lasu na swoje dawne miejsca. Póniej, na przełomie maja i czerwca, niezapomniany widok przedstawiajš odcinajšce się od otoczenia złocistożółte zarola kwitnšcego żarnowca miotlastego Cytisus scoparius, dorastajšcego do 2,5 metra wysokoci. Często też ronie w nich jeżyna leszczynolistna Rubus cotylifolius i pofałdowana R. plicatus, a pojedynczo mogš rosnšć głogi i inne krzewy oraz młode drzewa. W bogatej w gatunki warstwie zielnej stałym składnikiem sš trawy, zwłaszcza kłosówka miękka Holcus mollis i mietlica pospolita Agrostis vulgaris. Największe skupienia zaroli Holco mollis-Cytisetum scopariae sš na zboczach Wšwozu Chłapowskiego (planowany rezerwat Rudnik), gdzie sš szczególnie malownicze na tle morza, oraz w planowanym użytku ekologicznym w Jastrzębiej Górze. Zarola żamowcowe sš antropogenicznym zbiorowiskiem, tworzšcym się samorzutnie na ekstensywnych pastwiskach oraz odłogach. Występujš one w tych okolicach, w których pierwotnie występowały lasy z panujšcym dębem bezszy- pułkowym. Zamowczyska sš więc ich zbiorowiskiem zastępczym, a jednoczenie najbardziej pionierskim typem zaroli, które w procesie wtórnej sukcesji poprzedzajš powrót lasu. Zarola żarnowca, w zależnoci od sposobu użytkowania terenu, mogš utrzymywać się od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Nie niszczone przekształcajš się w inne zbiorowiska krzewiaste, a w końcu w lasy. Pónym latem przypada optimum rozwoju wrzosowisk. W granicach Parku i jego otulinie sš reprezentowane przez kilka odrębnych zbiorowisk, występujšcych w różnych kompleksach rolinnoci. Z nielicznymi wyjštkami sš to zbiorowiska antropogeniczne, powstałe i utrzymujšce się w wyniku wypasu, czasem okresowego wypalania rolinnoci i wielu innych form użytkowania. Pomimo tak prozaicznej genezy, odznaczajš się one niepowtarzalnym pięknem. Największy i najbardziej interesujšcy kompleks wrzosowisk na wysoczyznach ukształtował się w północno-wschodniej częci Kępy Swarzewskiej, zwłaszcza na zapleczu Jastrzębiej Góry i wzdłuż szosy w kierunku Władysławowa. Wrzosowiska wytworzyły się tu spontanicznie na ekstensywnie użytkowanych pastwiskach, założonych na miejscu dawniej rosnšcych lasów bukowo-dębowych, kwanych buczyn i miejscami gršdów. Już w XII i XIII wieku zostały one wykarczowane w południowej częci Kępy Swarzewskiej, a ostatnie ich fragmenty zniszczono w XIV i XV wieku. Wrzosowiska jeszcze do niedawna prezentowały się jak malowniczy, nieporównywalny z niczym ogród na zboczach Lisiego Jaru/Jastrzębia góra/ i skłonie Kępy Swarzewskiej w kierunku Bielawskiego Błota. Dzisiaj ten niegdy rozległy kompleks jest rozdrobniony i silnie zniekształcony, miejscami zdewastowany i zamiecony, a częciowo wtórnie zalesiony. Wszystkie cechy wrzosowisk i zaroli sprawiajš, że dotšd ocalałe ich resztki powinny być chronione przed postępujšcš i powszechnš dewastacjš.
Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty