Szata roœlinna – częœć II

W dłuższych okresach tzw. spokoju, w wyniku sukcesji roœlinnej  zbiorowiska roœlin zielnych przekształcajš się w zbiorowiska zaroœlowe, w posta­ci nie spotykanej poza klifami. Buduje je głównie rozpowszechniony na klifach rokitnik zwyczajny. Jest to gatunek niezwykle ekspansywny – jego młode okazy rozwijajšce się z nasion wkraczajš już do pionierskich zbiorowisk roœlinnoœci zielnej, natomiast starsze osobniki dodatkowo rozprzestrzeniajš się dzięki odro­œlom korzeniowym, przemieszczanym wskutek obsuwów lub osypywania się podłoża. Ponadto rokitnik, dzięki symbiozie z mikroorganizmami wišżšcymi wol­ny azot z powietrza, może zasiedlać gleby ubogie w ten składnik, stšd też często roœnie on na inicjalnych glebach piaszczystych i gliniastych. Dzięki temu krzew ten bardzo silnie umacnia stoki klifów, tworzšc zwarte, kilkumetrowej wysokoœci zaroœla. Poza rokitnikiem buduje je także jarzšb pospolity (jarzębina) Sorbus au- cuparia, bez czarny Sambucus nigra, róża dzika Rosa canina, głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, klon jawor Acer pseudoplatanus, osika Populus trémula, czereœnia dzika Cerasus avium, wierzba iwa Salix caprea, lipa drobolistna Tilia cordata. Powłokę zielnš tworzš w nich gatunki z różnych grup ekologicznych – leœne, zaroœlowe, łškowe, a nawet ruderalne. Niektóre z nich, np. pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, przytulia czepna Galium aparine i kłobuczka pospolita Torilis japónica sš roœlinami nitrofilnymi (azotolubnymi). W starych płatach zaroœli wzrasta rola drzew. Sš one zróżnicowane w zależnoœci od geologicznej budowy zbocza oraz intensywnoœci procesów stokowych. Na aktywnych klifach, w których znajdujš się wysięki wód zasobnych w węglan wapnia, rozwinęły się lasy z młodymi drzewostanami budowanymi przez jawora Acer pseudoplatanus, jarzębinę i jesiona Fraxinus excelsior. Dzięki dużej żyznoœci stale wilgotnej gleby, lasy te swš strukturš i składem flory stycz­nym wykazujš wiele cech wspólnych z łęgami, a intensywnie zachodzšce procesy stokowe dodatkowo sprawiajš, że pod pewnymi względami przypominajš one górskie lasy jaworowe. Z najbardziej wyróżniajšcych się cech charakterystycznych dla jarzębinowo-jaworowych lasów na klifach wymienić należy duże zwarcie i bo­gactwo gatunkowe drzewostanu i warstwy krzewów, podobnie jak w omówionych wczeœniej zaroœlach. W wielogatunkowym runie często licznie ro­snš między innymi takie roœliny jak wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, bluszcz pospolity Hederá helix, żankiel zwyczajny Sanícula europaea, czerniec gronkowy Actaea spicata, marzanka wonna Galium odoratum, pierwiosnka le­karska Primula veris. Najlepiej wykształcone fitocenozy lasów jarzębinowo- jaworowych występujš w okolicach Rozewia i Lisiego Jaru. Całkowicie różny od lasów z jarzębinš i jaworem charakter majš lasy bukowe, które zajmujš największš powierzchnię w rezerwacie na Rozewiu. Brak abrazji spowodowany wybudowaniem na poczštku stulecia betonowej opaski u podnóża klifu umożliwił bukom osišgnięcie okazałych rozmiarów i sędziwego wieku; naj­starsze z nich majš 160 lat, a większa częœć drzewostanu o wysokoœci 20-30m liczy około 100 lat. Pod zwartym drzewostanem warstwa krzewów zwy­kle jest bardzo uboga. W na ogól bujnym runie często doœć licznie roœnie między innymi marzanka wonna, żankiel zwyczajny, podagrycznik pospolity Aegopo- dium podagraria, bluszcz pospolity, zawilec gajowy Anemone nemorosa, fiołek leœny Viola reichenbachiana i wiechlina gajowa Poa nemoralis. Ten typ lasu zo­stał zaliczony do zespołu żyznej buczyny pomorskiej Melico-Fagetum. Podobny charakter ma las bukowy porastajšcy zbocza Lisiego Jaru, rozcinajšcego krawędŸ Kępy Swarzewskiej na granicy z klifem. Znacznie uboższym ranem, budowanym przez pospolite gatunki acidofilne oraz mchy, odznacza się kwaœna buczyna niżo­wa Luzulo pilosae-Fagetum. Jej nieliczne płaty występujš również na Rozewiu, lecz z reguły w wyższych i bardziej nachylonych partiach zboczy niż zajętych przez żyznš buczynę. Roœlinnoœć zalewowych i zatorfionych brzegów Do najbardziej wartoœciowych pod względem przyrodniczym składników szaty roœlinnej Parku należš zbiorowiska halofilne (słonolubne), które sš typem roœlin­noœci najbardziej specyficznym dla podmokłych i zasolonych niskich brzegów nadmorskich. Na polskim wybrzeżu koncentrujš się one na zaledwie kilku odcin­kach, najczęœciej w obszarach przyujœciowych rzek oraz nad brzegami płytkich, zatorfionych zatok. Sš to wyraŸnie zanikajšce składniki roœlinnoœci przybrzeżnej. Największe nagromadzenie solnisk znajduje się na Wolinie i Uznamie, a drugim pod względem zajmowanej powierzchni sš obrzeża Zatoki Puckiej. Rozległe, za- torfione tereny, silnie podtapiane wiosnš i wczesnym latem, zalewane słonš wodš w czasie sztormowych spiętrzeń wody w Zatoce, stwarzajš dogodne siedliska dla roœlin wymagajšcych zasolonej gleby lub znoszšcych takie warunki. Względnie dobrze zachowane, duże płaty slonoroœli zachowały się w północnej, przyzatoko- wej częœci Meandru Kaszubskiego, z koncentracjš w okolicy ujœcia Redy, w rezerwacie “Beka”. Mniejsze stanowiska znajdujš się we Władysławowie (Sło­ne Łški), w Rewie (Rzeczne Łški) i w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle). Na roœlinnoœć halofilnš nad Zatokš Puckš składajš się trzy zbiorowiska: halofilna łška, czyli słonawa Juncetum Gerardi, półhalofilny szuwar oczeretowy Scinetum maritimi i zespół muchotrzewa solniskowego i mannicy odstajšcej Puccinełlio- Spergularietum. Slonawa ma fizjonomię niskiej murawy. Dominuje w niej sit Gerarda Juncus ge­rardi, a spoœród innych roœlin halofilnych rosnš między innymi: miecznik nadmorski Glaux maritima, babka nadmorska Plantago maritima, œwibka mor­ska Triglochin maritima, ostrzew rudy Blysmus rufus, koniczyna rozdęta Trifolium fragiferum, centuria nadbrzeżna Centaurium littorale i kilka innych gatunków. Stałymi składnikami slonaw sš także niektóre roœliny niehalofilne, jak mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, pięciornik gęsi Potentilla anserina, ko­strzewa czerwona Festuca rubra i inne. Drugim szeroko rozprzestrzenionym zbiorowiskiem jest półhalofilny szuwar Scir- petum maritimi, który w obniżeniach terenu ze stagnujšcš słonawš wodš tworzy liczne, różnej wielkoœci płaty. Występuje on w mozaikowym układzie z szuwara­mi trzcinowymi i halofilnymi łškami oraz pasowo wzdłuż rowów i kanałów. W fitocenozach tego szuwaru dominujš dwa podstawowe gatunki o około metro­wej wysokoœci – sitowiec nadmorski Bulboschoenus maritimus i oczeret Taberanemontana Schoenoplectus tabernaemontani, które rosnš wspólnie lub tworzš jednogatunkowe skupienia. Na znikomych powierzchniach w rezerwacie “Beka” oraz kolo Władysławowa występuje rzadko w Polsce spotykany zespół mannicy odstajšcej Puccinellia di- stans i muchotrzewa solniskowego Spergularia salina – Puccinellio- Spergularietum. Jest to zbiorowisko pionierskie, które w kompleksie słonaw za­siedla miejsca wolne od roœlinnoœci lub z darniš zniszczonš np. przez buchtujšce dziki. Niewielkie zasolenie podłoża na przymorskich solniskach w Polsce i wtórny cha­rakter roœlinnoœci większoœci naszych słonaw powodujš, że halofity i ich specyficzne zbiorowiska sš nietrwałym elementem szaty roœlinnej. Najlepiej utrzymujš się one w warunkach ekstensywnego użytkowania. Umiarkowany wy­pas i okresowe koszenie chroniš fitocenozy halofilne przed konkurencjš ze strony pospolitych roœlin szuwarowych i łškowych, zwłaszcza trzciny pospolitej Phrag- mites australis i mietlicy rozłogowej Agrostis stolonifera, a także przed rozwojem zaroœli wierzbowych. W częœciach przymorskich nizin położonych dalej
od morza i poza zasięgiem wód słonawych, rozwijajš się niewielkie płaty słodkich łšk. Ich największe po­wierzchnie znajdujš się w rezerwatach “Beka” i “Słone Łški”/Władysławowo, Jastarnia, Karwia, Karwińskie Błota/ oraz w ich pobliżu, gdzie wilgotne gleby najczęœciej sš pod wpływem wód sšczšcych się spod przyle­głych wysokich zboczy wysoczyzn morenowych. Fizjonomia i skład florystyczny słodkich łšk zasadniczo różniš się od słonaw. Ro­snš też między innymi jaskry – ostry Ranunculus acris i rozłogowy. Wężownik Polygonum bistorta, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi i ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum. Łški te najczęœciej należš do zespołu łški rdesto- wo-ostrożeniowej Cirsio-Polygonetum. Na podobnym typie siedlisk, lecz w miejscach intensywnie wypasanych niekiedy dochodzi do masowego rozwoju situ rozpierzchłego Juncus effusus, którego kępy rozrastajšc się opanowujš znaczne powierzchnie; takie płaty pastwiska sitowego sš między innymi w “Rzecznych Łškach”. Lokalnie na bagnistych brzegach Zatoki, a także w stale podtopionych zagłębie­niach w kompleksie słonych i słodkich łšk /Swarzewo, Władysławowo/, występujš szuwary trzcinowe Phragmitetum australis. Panuje w nich trzcina, w sprzyjajšcych warunkach osiš­gajšca wysokoœć nawet do trzech metrów, a towarzyszš jej na ogół nieliczne inne gatunki szuwarowe. Z tych naturalnych stanowisk trzcina rozprzestrzenia się bar­dzo szybko na słone łški i pastwiska po zaniechaniu lub drastycznym ograniczeniu ich użytkowania i szybko z nich wypiera wszystkie roœliny łškowe. Na terenie Parku trzcina stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla roœlinnoœci halo- filnej, również i tej chronionej na terenie rezerwatów; największe i stale powiększajšce się powierzchnie takich trzcinowisk powstałych na dawniejszych słonawach znajdujš się w Bece i na Rzecznych Łškach. Innym zagrożeniem dla roœlinnoœci halofilnej jest wysłodzenie siedliska wskutek ustania zalewów woda­mi słonawymi; proces ten stwierdzono w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle), gdzie obecnie roœliny halofilne szybko ustępujš. Roœlinnoœć zatorfionych nizin przymorskich i pradolin. Tylko niewielkie fragmenty krajobrazu znajdujš się w formalnych gra­nicach Parku, a mianowicie w rezerwacie Piaœnickie Łški i w wšskim przymorskim pasie pradoliny Redy, natomiast dominuje on w otulinie. Współcze­œnie głównym typem roœlinnoœci w zatorfionych obniżeniach sš łški, pastwiska i użytki zielone, zajmujšce pierwotne siedliska dawnych bagien, które zostały osuszone i odlesione. Pod względem florystycznym dzisiejsza roœlinnoœć tych te­renów jest bardzo monotonna, często złożona niemal wyłšcznie z mieszanek sianych traw. Wyjštkiem jest fragment łšk, który należy do najcenniejszych ele­mentów nie tylko szaty roœlinnej Parku, lecz całego Pomorza. Sš to zmiennowilgotne łški trzęœlicowe Molinietum medioeuropaeum, chronione w re­zerwacie “Piaœnickie Łški”. Ich siedliska sš bardzo specyficzne. Sš to częœciowo zmineralizowane torfy niskie lub gleby torfowo-mineralne, które sš zalane lub sil­nie podtopione od jesieni do wczesnego lata, natomiast przesuszane pod koniec lata. Panujšcym gatunkiem na zmiennowilgotnych łškach jest trawa trzꜳica mo­dra Molinia caerulea. Utrzymujšce się długie podtopienie oraz niska jakoœć pokarmowa siana powodowały, że łški tego typu niegdyœ były koszone póŸnym latem, a siano z nich wykorzystywano jako œciółkę dla zwierzšt domowych. W tak specyficznych warunkach siedliskowych i pod wpływem ekstensywnego użytkowania powstała bardzo swoista kombinacja gatunków budujšcych zbioro­wisko. Jednš z jego cech jest liczne występowanie dużych, pięknie kwitnšcych bylin, jak kosaćca syberyjskiego Iris sibirica i mieczyka dachówkowatego Gla­diolus imbricatus, i innych mniej efektownych, lecz równie rzadkich roœlin – między innymi fiołka mokradłowego Viola stagnina, selernicy żyłkowanej Cni- dium dubium, turzycy buxbauma Car ex buxbaumi i okrzynu łškowego. I.aserpitium prutenicum. Obecnie w zwišzku z powszechnš intensyfikacjš gospo­darki łškarskiej, zmiennowilgotne łški trzęœlicowe w całej Europie należš do rzadkoœci, a ogromna częœć rosnšcych na nich roœlin jest zagrożona wyginięciem lub miejscami już wymarła. Kolejnym charakterystycznym składnikiem pobagiennych siedlisk sš łozowiska Salicetum pentandro-cinereae, czyli zaroœla budowane głównie przez krzewiaste wierzby, zwłaszcza wierzbę szarš Salix cinerea, uszatš S. aurita i pięciopręciko- wš S. pentandra. Częstš domieszkš jest w nich brzoza brodawkowata i omszona, osika Populus trémula i kruszyna Frangula alnus. Runo tworzš bardzo rozmaite roœliny zielne, między innymi łškowe, szuwarowe i przejœciowotorfowiskowe. Szczególnym elementem w krajobrazie Równiny Błot Przymorskich sš Bielaw­skie Błota. Jeszcze na poczštku XX wieku był to, jak na polskie warunki ogromny, zajmujšcy powierzchnię około 20 km2 kompleks torfowiskowy, którego centrum zajmowało rozlegle, bezdrzewne torfowisko wysokie. Torfowiska tego typu majš bardzo specyficznš florę, a dla większoœci roœlin sš całkowicie niedo­stępne, gdyż sš to siedliska silnie podmokłe, bardzo kwaœne i skrajnie ubogie pod względem troficznym. Ta ostatnia cecha wynika z faktu, że jedynym Ÿródłem wo­dy i zwišzków odżywczych na torfowiskach wysokich sš wody opadowe. W konsekwencji ich roœlinnoœć wybitnie różni się od roœlinnoœci torfowisk ni­skich zasilanych przez żyzne wody gruntowe, a diametralnie odbiega od występujšcej na glebach mineralnych. Obecnie, po kilkudziesięciu latach intensywnego odwadniania Bielawskich Błot, prowadzonej tam do niedawna eksploatacji i wielokrotnych pożarach, z typowych dla torfowisk wysokich mszarów nie pozostały nawet fragmenty. Ocalałe resztki pokładu torfu sš pokryte przez wrzosowiska, zwarte zaroœla, podrost brzóz, głów­nie brzozy omszonej, a także skrajnie przesuszone postaci boru bagiennego. Jedynymi œladami dawnej szaty roœlinnej sš występujšce w wilgotnych wyrobi­skach pozostałych po wybranym torfie nieliczne pospolite gatunki torfowiskowe, np. wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum i wšskolistna E. angustifo- lium, żurawina błotna Oxycoccus quadripetalus, miejscami również bagno zwyczajne Ledum palustre i niewielkie skupienia mchów torfowców. W połu­dniowo-zachodniej częœci torfowiska zachowały się ponadto resztki, w przeszłoœci rozległych, zaroœli woskownicy europejskiej Myrica gale oraz kilka niewielkich skupień maliny moroszki Rubus chamaemorus. Woskownica na Bie­lawskim Błocie tworzy zaroœla nieco bogatsze niż w zagłębieniach między wydmowych koło Białogóry, gdyż torf i zalegajšcy pod nim gruboziarni­sty piasek sš nieco zasobniejsze w zwišzki odżywcze. W zaroœlach tych częœciej występujš krzewiaste wierzby (głównie wierzba szara), pojedyncze gatunki typo­we dla kwaœnych torfowisk niskich, np. pięciopalecznik błotny Comarum palustre, gorysznik błotny Peucedanum palustre, mietlica psia Agrostis canina, a także roœliny bagienne, jak na przykład skrzyp bagienny Equisetum fluviatile. Bardzo silnym przeobrażeniom uległy również płytko zatorfione i mineralne obrzeża Bielawskich Błot. Tylko w niewielu miejscach utrzymujš się na nich zbiorowiska typu wilgotnych lub suchych wrzosowisk i muraw o różnym stopniu zwarcia, gdyż przeważajšca częœć ich powierzchni została obsadzona sosnš. Pierwsze z nich rozwijajš się w niewielkich zaklęœnięciach terenu, gdzie na jało­wym piasku występuje płytka warstwa silnie kwaœnego i wilgotnego humusu. Typowym zbiorowiskiem na takich siedliskach jest mszarnik wrzoœcowy Erice- tum tetralicis, którego stałymi składnikami jest wrzos zwyczajny, wrzosiec bagienny, turzyca pospolita Carex nigra, wełnianka wšskolistna, wełnianeczka darniowa Baeotrychon (Trichophorum) caespitosum, sit sztywny
Juncus squar- rosus, a w warstwie naziemnej liczne gatunki porostów i pospolite mchy, głównie Hypnum cupressiforme var. ericetorum. W najbardziej wilgotnych miejscach mogš ponadto rosnšć żurawina błotna, nieliczne mchy torfowe i bardzo młode osobniki woskownicy europejskiej. Suchsze siedliska sprzyjajš rozwojowi typowych wrzosowisk, w których brak jest gatunków torfowiskowych, a masowo rosnšcemu wrzosowi towarzyszš pospolite roœliny łškowe i murawowe. Bardzo niewielkie i rozproszone powierzchnie sš pokryte przez bliŸniczyska (psiary), czyli zwarte, niskie murawy, budowane przez rosnšcš w zbitych kępach bliŸniczkę psiš trawkę Nardus stricta. Pod względem gospodarczym sš to nie­użytki, które powstajš w wyniku intensywnego wypasu bydła lub owiec na jałowych siedliskach ubogich łšk, wrzosowisk i kwaœnych, przesuszonych torfo­wisk niskich, a także na piaszczystych pagórkach stanowišcych wyspy w kompleksie łšk na torfach. Na obrzeżach Bielawskiego Biota stosunkowo naj­częœciej spotkać można najwilgotniejszš postać bliŸniczysk – mokrš psiarę, w której obok panujšcej psiej trawki stale rosnš między innymi sit sztywny, tu­rzyca pospolita i mietlica pospolita Agrostis capillaris, a pojedynczo również wrzos, wrzosiec i inne gatunki wrzosowiskowe i łškowe. Znacznie rzadsza jest suchsza od poprzedniej psiara krzyżownicowa Polygalo-Nardetum, w której wœród panujšcej bliŸniczki roœnie między innymi charakterystyczna krzyżownica zwyczajna Poły gala vulgaris i storczyk podkolan biały Platanthera bifolia. Poje­dyncze płaty tej psiary, poza obrzeżami Bielawskiego Błota, występujš również w “Piaœnickich Łškach”. Również niewielkie powierzchnie zajmujš luŸne, psammofilne murawki na jało­wych piaskach. Roœnie w nich głównie kępowa trawa o charakterystycznych szarych i sztywnych liœciach – szczotlicha siwa Corynephorus canescens, a także inne pospolite gatunki piaskolubne, np. jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosel- la, szczaw polny Rumex acetosella, chroszcz nagołodygowy Teesdalea nudicaulis, rogownica pięciopręcikowa Cerastium semidecandrum. Wzdłuż południowych i wschodnich krańców Bielawskiego Błota/Karwia/ zachowały się bardzo płytkie, okresowo wysychajšce naturalne jeziorka, w których bytuje zaled­wie kilka skšpożywnych roœlin, głównie sit drobny Juncus bulbosus. W jednym ze zbiorników, w pobliżu Czarnego Młyna, roœnie bardzo rzadko spotykana jeżo- główka poœrednia Sparganium angustifolium.

 

Roœlinnoœć wysoczyzn morenowych. Znacznie wyniesione ponad poziom morza wysoczyzny morenowe stanowiš bar­dzo niewielkš częœć powierzchni Parku, natomiast zasadniczš rolę przestrzennš odgrywajš w otulinie. Niegdyœ były one pokryte lasami liœciastymi, głównie bu- kowo-dębowymi, a obecnie w ogromnej częœci sš to obszary bezleœne, zajęte głównie przez pola uprawne lub pastwiska. Wyjštkiem jest Kępa Ostrowska/Ostrowo/ i pół­nocny fragment Kępy Swarzewskiej/Swarzewo/ poroœnięte przez sadzone drzewostany sosnowe. Najbardziej interesujšce zbiorowiska roœlinne zajmujš stosunkowo nie­wielkie powierzchnie wysoczyzn, ograniczone zwykle do tak zwanych nieużytków gospodarczych. Sš to przede wszystkim wrzosowiska i różne zaroœla, których rola gospodarcza jest wprawdzie niewielka, ale odznaczajš się one ogromnymi walorami biocenotycznymi i krajobrazowymi, kontrastujšc tym z mo­notonnymi krajobrazami rolniczymi. W zwišzku z nadmorskim położeniem, wiele z nich wykazuje pewne swoiste cechy regionalne. W okresie wiosny, która na wybrzeże przychodzi około trzech tygodni póŸniej niż w centralnej częœci kraju, na wysokich zboczach Kępy Puckiej i Swarzewskiej, a miejscami także wewnštrz wysoczyzn, niezwykle wyraŸnie rysujš się czyżnie, czyli cierniste zaroœla tarninowo-głogowe Pruno-Crataegetum, obsypane białymi kwiatami tarniny Prunus spinosa i głogów – jednoszyjkowego i dwuszyjkowego Crataegus monogyna i C. laevigata. Wraz z nimi doœć obficie rosnš dzikie róże, głównie Rosa canina, i różne gatunki jeżyn Rubus sp. div. Towarzyszy im lesz­czyna Corylus avellana, grab Carpinus betulus, rzadziej osika Populus trémula, a czasem nawet oba gatunki dębu – szypułkowy i bezszypulkowy Quercus robur i Q. petraea. Runo czyżni tworzš zarówno gatunki leœne, jak np. wiechlina gajo- wa Poa nemoralis i gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, jak i nieleœne, z których najważniejszš grupš sš pospolite roœliny łškowe. Zaroœla tar- ninowo-głogowe przestrzennie i dynamicznie sš zwišzane z lasami gršdowymi i żyznymi dšbrowami. Oznacza to, że mogš one zarówno występować na brzegu tych lasów jako tzw. zbiorowiska okrajkowe, jak i stanowić ich postaci bardzo sil­nie zniekształcone, wreszcie mogš być przedleœnym etapem powrotu lasu na swoje dawne miejsca. PóŸniej, na przełomie maja i czerwca, niezapomniany widok przedstawiajš odci­najšce się od otoczenia złocistożółte zaroœla kwitnšcego żarnowca miotlastego Cytisus scoparius, dorastajšcego do 2,5 metra wysokoœci. Często też roœnie w nich jeżyna leszczynolistna Rubus cotylifolius i pofałdowana R. plicatus, a po­jedynczo mogš rosnšć głogi i inne krzewy oraz młode drzewa. W bogatej w gatunki warstwie zielnej stałym składnikiem sš trawy, zwłaszcza kłosówka miękka Holcus mollis i mietlica pospolita Agrostis vulgaris. Największe skupie­nia zaroœli Holco mollis-Cytisetum scopariae sš na zboczach Wšwozu Chłapowskiego (planowany rezerwat Rudnik), gdzie sš szczególnie malownicze na tle morza, oraz w planowanym użytku ekologicznym w Jastrzębiej Górze. Zaroœla żamowcowe sš antropogenicznym zbiorowiskiem, tworzšcym się samo­rzutnie na ekstensywnych pastwiskach oraz odłogach. Występujš one w tych okolicach, w których pierwotnie występowały lasy z panujšcym dębem bezszy- pułkowym. Zamowczyska sš więc ich zbiorowiskiem zastępczym, a jednoczeœnie najbardziej pionierskim typem zaroœli, które w procesie wtórnej sukcesji poprzedzajš powrót lasu. Zaroœla żarnowca, w zależnoœci od sposobu użytkowania tere­nu, mogš utrzymywać się od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Nie niszczone przekształcajš się w inne zbiorowiska krzewiaste, a w końcu w lasy. PóŸnym latem przypada optimum rozwoju wrzosowisk. W granicach Parku i jego otulinie sš reprezentowane przez kilka odrębnych zbiorowisk, występujšcych w różnych kompleksach roœlinnoœci. Z nielicznymi wyjštkami sš to zbiorowiska antropogeniczne, powstałe i utrzymujšce się w wyniku wypasu, czasem okreso­wego wypalania roœlinnoœci i wielu innych form użytkowania. Pomimo tak prozaicznej genezy, odznaczajš się one niepowtarzalnym pięknem. Największy i najbardziej interesujšcy kompleks wrzosowisk na wysoczyznach ukształtował się w północno-wschodniej częœci Kępy Swarzewskiej, zwłaszcza na zapleczu Jastrzębiej Góry i wzdłuż szosy w kierunku Władysławowa. Wrzosowi­ska wytworzyły się tu spontanicznie na ekstensywnie użytkowanych pastwiskach, założonych na miejscu dawniej rosnšcych lasów bukowo-dębowych, kwaœnych buczyn i miejscami gršdów. Już w XII i XIII wieku zostały one wykarczowane w południowej częœci Kępy Swarzewskiej, a ostatnie ich fragmenty zniszczono w XIV i XV wieku. Wrzosowiska jeszcze do niedawna prezentowały się jak ma­lowniczy, nieporównywalny z niczym ogród na zboczach Lisiego Jaru/Jastrzębia góra/ i skłonie Kępy Swarzewskiej w kierunku Bielawskiego Błota. Dzisiaj ten niegdyœ rozległy kompleks jest rozdrobniony i silnie zniekształcony, miejscami zdewastowany i zaœmiecony, a częœciowo wtórnie zalesiony. Wszystkie cechy wrzosowisk i zaroœli sprawiajš, że dotšd ocalałe ich resztki po­winny być chronione przed postępujšcš i powszechnš dewastacjš.

Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty

Dodaj komentarz