Miesiąc: październik 2011

Rezerwaty nadmorskie.

Najcenniejsze fragmenty przyrody Nadmorskiego Rezerwatu sš objęte specjalnymi formami ochrony. Na terenie Parku Nadmorskiego leżš cztery rezerwaty (Białogóra, Piaœnickie Łški, Przylšdek Rozewie, Beka), oraz szeœć projektowanych (Widowo, Rosettowe Buki, Lisi Jar, Rudnik, Słone Łški. Rzeczne Łški), wszystko w okolicach Karwi, Jastrzębiej Góry, Władysławowa. Ponadto w otulinie Parku znajdujš się kolejne cztery rezerwaty (Babnica, Zielone, Woskownica Bielawskiego Błota i Moroszka Bielawskiego Błota). Walory przyrody wszystkich wymienionych obiektów i ich ranga znacznie wykraczajš poza granice Parku, a kilka z nich ma unikatowy charakter w skali całego kraju.

Białogóra to rezerwat florystyczny o powierzchni 55,75 ha, utworzony w 1972 r., położony w zachodniej częœci Parku w pobliżu Białogóry. Obejmuje on kompleks zagłębień między wydmowych i niewysokich wydm na zapleczu głównego pasa wydm nadmorskich.

Przyroda rezerwatu ma charakter unikatowy w skali całego wybrzeża polskiego, a pod wieloma względami również i na tle kraju. W płytko zatorfionycli zagłębieniach znajduje się najbogatsze w gatunki i zbiorowiska stanowisko atlantyckiej roœlinnoœci torfowiskowej w Polsce. Do najważniejszych gatunków należš budujšce swe zbiorowiska: ponikło wielołodygowe Eleocliaris multicaulis na swym jedynym na Pomorzu stanowisku, a zarazem jednym z pięciu w Polsce, wrzosiec bagienny (Erica tetralix), woskownica europejska Myrica gale i przygiełka brunatna (Rhynchospora fusca), a z innych rzadkoœci florystycznycli warto wymienić między innymi gnidosza leœnego (Pedicularis sylvatica), jeżoglówkę pokrewnš (Sparganium angustifolium) i brzeżycę jednokwiatowš CLitorella uniflora). Wydmy między zagłębieniami sš poroœnięte przez jedne z najpiękniejszych na wybrzeżu fitocenoz boru nadmorskiego (Empetro nigri-Pinetum), zróżnicowanego zależnie od warunków wilgotnoœciowych. Ogromni) wartoœć botanicznš i krajobrazowš rezerwatu dopełniajš jego walory ornitologiczne, zagłębienia stanowiš bowiem miejsce gniazdowania żurawi, a także ich odpoczynku w trakcie przelotów.

Obecnie planuje się powiększenie rezerwatu do powierzchni około 211 ha. Piaœnickie Łški to rezerwat florystyczny o powierzchni 56,23 ha, utworzony w 1959 r., obejmuje fragment lasu i łšk położony między Piaœnicš i jej zanikajšcym starym korytem, w pobliżu ujœcia rzeki do morza/kolo Władysławowa/. W rezerwacie jest chroniona przede wszystkim unikatowa roœlinnoœć zmienno wilgotnych łšk trzęœlicowych (Molinietum itii ilioeuropaeum) z licznie, niekiedy masowo rosnšcymi gatunkami rzadkimi i ginšcymi na całym niżu europejskim: kosaćcem syberyjskim (Iris sibirica), mieczykiem dachówkowatym (Gladiolus imbricatus) (oba chronione), selernicš żyłkowanš (Cnidium dubium), fiołkiem mokradłowym (Viola stagnina), tu-i/,ycami Buxbauma, Hosta i Hartmanna (Carex buxabumi, C. hostiana i C. hartmannii) i innymi. Wiele z tych roœlin, podobnie jak cale zbiorowisko, ma w rezerwacie swoje jedyne stanowisko w regionie gdańskim, a jedno z ostatnich na Pomorzu. Turzyca Buxbauma występuje tak licznie, że w wilgotnych zagłębieniach w kompleksie łšk tworzy własne zbiorowisko, znane tylko z kilku miejsc w kraju. Na niewielkich pagórkach wœród mokrych łšk zachowały się fragmenty psiary krzyżownicowej (Polygalo-Nardetum), w której między innymi roœnie wrzosiec bagienny (Erica tetralix) i podkolan biały (Platanthera bifolia)’, jest to icdyne znane w Polsce stanowisko tej zachodniej postaci zespołu. Wartoœć iczcrwatu wzbogacajš bardzo interesujšce lasy dębowe i dębowo-brzozowe, odznaczajšce się między innymi łanowym występowaniem konwalii, a także liczne fitocenozy szuwarów i młak niskoturzycowych.

Przylšdek Rozewie to rezerwat krajobrazowy o powierzchni 12,17 ha powstał w 1957 r. i jest położony w pobliżu latarni morskiej w Rozewiu. Rezerwat leży na zboczu klifu, który w celu ochrony latarni został ustabilizowany na poczštku stulecia poprzez wybudowanie betonowej opaski u jego podnóża. Zatrzymanie abrazji, czyli stałego niszczenia klifu przez fale morskie, pozwoliło na rozwój lasu. Obecnie panujš tu lasy bukowe ze 100-letnimi, a miejscami nawet 160-letnimi drzewostanami; jest to żyzna buczyna pomorska (Melico-Fagetum) i kwaœna buczyna niżowa (Luzulo pilosae-Fagetum), a w najniższej częœci zbocza, gdzie występujš wysięki wody – żyzny las mieszany z drzewostanem budowanym przez klony i jawory.

Beka torezerwat faunistyczny utworzony w 1988 r. na powierzchni 193,01 ha. Obejmuje obszar położony na dnie doliny Redy przy brzegu Zatoki Puckiej, między podstawš zboczy wysoczyzny w Mrzezinie a ujœciowym odcinkiem Zagórskiej Strugi.

W rezerwacie jest chronione jedno z powierzchniowo największych w Polsce stanowisk roœlinnoœci halofilnej, czyli słonolubnej, która rozwija się na glebach zasolonych w wyniku zalewów wodami Zatoki. Największy obszar zajmuje tu slonawa (Juncetum gerardi), czyli zbiorowisko łškowo-pastwiskowe budowane przez sit Gerarda wraz z licznymi innymi słonoroœlami, jak miecznik nadmorski (Glaux marítima) (chroniony), babka nadmorska (Plantago marítima), œwibka morska (Triglochin marítima) i inne. Wilgotniejsze miejsca w kompleksie słonaw zajmuje półhalofilny szuwar oczeretowy (Scirpetum maritmi) z sitowcem nadmorskim (Bulboschoenus maritimus) i oczeretem Tabernaemontana (Schoenoplectus tabernaemontani). Trzecim halofilnym zbiorowiskiem jest zajmujšcy znikome powierzchnie zespół muchotrzewa solniskowego i mannicy odstajšcej (Puccinellio-Spergularietum). U podstawy zboczy w północnej częœci rezerwatu na słabych wyciękach wody zawierajšcej węglan wapnia, występuje kilka bardzo rzadkich roœlin charakterystycznych dla nakredowych torfowisk. Sš to między innymi (chronione) storczyki lipiennik Loesela (Liparis loeseli) i kruszczyk błotny (Epipactis palustris) oraz tłustosz pospolity (Pinguicula vulgaris).

Rezerwat Beka i jego okolice sš cennš ostojš ptaków. Lęgnš się tu m.in. gatunki rzadko gnieżdżšce się w Polsce takie jak: szlachar (Mergus serrator) (1 para), pliszka cytrynowa (Motacilla citreola) (3-4 pary), biegus zmienny (Calidris alpina schinzii) (5-8 par) i ohar (Tadorna tadorna) (1-2 pary). Beka jest jednym z najważniejszych w skali kraju miejsc przystankowych dla wędrujšcych siewkowców. W okresie migracji zatrzymujš się tu liczne stada ptaków wodnych i wodno-błotnych. Co roku obserwuje się tu ich wielogatunkowe zgrupowania przekraczajšce kilka tysięcy osobników. Na płytkich wodach Zatoki Puckiej zimujš też licznie ptaki wodne. Najliczniej spotyka się gšgoła (Bucephala clangula), łabędzia niemego (Cygnus olor), krzyżówkę (Anas piatyrhynchos), a w mroŸniejsze zimy także nurogęsia (Mergus merganser).

Widowo rezerwat leœny o powierzchni 104,20 ha, położony jest między Dębkami i Karwieńskimi Błotami/Karwia/ w bardzo interesujšcym kompleksie wydm nadmorskich, sięgajšcych 22 m wysokoœci i poroœniętych przez bardzo zróżnicowane zbiorowiska roœlinne. Największš rolę przestrzennš w rezerwacie odgrywajš różne stadia rozwojowe boru nadmorskiego (Empetro nigri-Pinetum), w którym znaczna częœć drzewostanów pochodzi ze sztucznych nasadzeń prowadzonych w celu stabilizacji wydm. Na kulminacjach wałów i pagórków wydmowych zachowały się jeszcze typowe dla niezalesionej szarej wydmy murawy z kocankami i jasieńcem piaskowym (Helichryso-Jasionetum). Na wydmach położonych dalej od morza występujš bardzo interesujšce lasy dębowe z dębem szypułkowym w drzewostanie, leszczynš w podszyciu i łanami konwalii w ranie. Na granicy z przylegajšcš do nich od południa zatorfionš równinš Błot Przymorskich utrzymujš się natomiast lasy łęgowe. Walory krajobrazu i roœlinnoœci uzupełnia występowanie kilku chronionych gatunków roœlin, między innymi storczyków podkolana białego (Platanthera bifolia), kruszczyka rdzawoczerownego (Epipactis atropurpurea) i tajęży jednostronnej (Goodyera repens).

Rosettowe Buki planowany rezerwat krajobrazowy o powierzchni 5,70 ha ma chronić fragment klifu w Jastrzębiej Górze. Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona fragmentu klifu nadmorskiego poroœniętego przez wielogatunkowe lasy i zaroœla. Ich bogactwo florystyczne i żyznoœć siedlisk w znacznym stopniu jest wynikiem licznych wysięków wody na zboczu. Rezerwat ten stanowiłby bardzo cenne uzupełnienie “Przylšdka Rozewie”.

Lisi Jar jest towšska, malownicza dolina erozyjna, położona w strefie krawędziowej wysoczyzny między Rozewiem a Jastrzębiš Górš, jest planowana do wzięcia pod ochronę w postaci rezerwatu krajobrazowego o powierzchni 2,99 ha. Zbocza i dno doliny sš poroœnięte głównie przez acidofilny las bukowy (Luzulo pilosae-/’agetum) ze starym, około 100-letnim drzewostanem. We florze liczšcej około 100 gatunków roœlin naczyniowych na uwagę zasługuje występowanie bluszczu. Ii-go młode okazy o trójklapowych liœciach płożš się po ziemi i miejscami budujš /warte kobierce, natomiast dojrzałe o liœciach podobnych kształtem do bzu lilaka wspinajš się na drzewa i tam kwitnš.

Rudnik (Wšwóz Chłapowski)/okolice Chłapowa/- projektowany rezerwat krajobrazowy o powierzchni 24,79 ha obejmuje położonš w okolicy Chłapowa/Władysławowo-Swarzewo// bardzo malowniczš dolinę erozyjnš, rozcinajšcš krawędŸ Kępy Swarzewskiej, a także niewielki fragment przylegajšcego klifu. Zbocza i duo doliny sš poroœnięte przede wszystkim przez zaroœla żarnowca miotlastego (Cytisus (Sarothamnus) scoparius), którego żółte kwiaty w okresie kwitnienia w czerwcu nadajš wšwozowi niezapomniany widok. Mniejsze powierzchnie zajmuje roœlinnoœć suchych, napiaskowych muraw, skupiona głównie na wystawionych na południe stokach wšwozu w dolnym jego odcinku. Roœlinnoœć lukowo-pastwiskowa jest rozmieszczona mozaikowo między krzewami żarnowca oraz w pobliżu dna doliny. Na klifie nadmorskim największš rolę odgrywajš /.aroœla rokitnika (Hippophae rhamnoides).

Słone Łški /Władysławowo/- planowany jako rezerwat halofilny o powierzchni 27,72 ha, a jego utworzenie jest postulowane już od 1928 roku.

Przedmiotem ochrony jest roœlinnoœć halofilna (słonolubna), która rozwija się na pastwiskach na niskim, zatorfionym brzegu Zatoki Puckiej we Władysławowie. Pod względem powierzchniowym panuje tu słonawa (Juncetum gerardi), a mniejsze powierzchnie zajmujš szuwary trzcinowe (Phragmitetum communis) i oczeretowe (Scirpetum maritimi). Poza zasięgiem wpływu wód słonawych rozwijajš się inne zbiorowiska łškowe. Choć Słone Łški nie charakteryzujš się krajobrazem tak efektownym jak w wielu innych zakštkach Nadmorskiego Parku Krajobrazowego, to jednak odznaczajš się one ogromnymi walorami flory-slycznymi i należš do najcenniejszych skupień roœlinnoœci halofilnej w Polsce. W projektowanym rezerwacie obficie występujš duże populacje znacznej liczby roœlin halofilnych, w tym jarnika solankowego (Samolus valerandi) rosnšcego tu na najbardziej wschodnim stanowisku w obrębie swego zasięgu.

Na Słonych Łškach/Władysławowo/ i na przyległym, płytkim akwenie Zatoki Puckiej w okresie przelotów można spotkać duże stada ptaków wodnych. Najliczniej gromadzš się In mewy (Larus spp.), łyski (Fulica atra), łabędzie nieme (Cygnus olor) i różne gatunki kaczek właœciwych (Anas spp.). Niekiedy też zatrzymujš się tu ptaki siewkowe, takie jak biegus zmienny, kszyk i łęczak oraz gęsi (Anser spp.).

Kzeczne Łški/Rewa/- rojektowany rezerwat faunistyczny o powierzchni 177,76 ha, rozcišga się między Rewš a Mechelinkami. W jego szacie roœlinnej najcenniejszymi składnikami sš ugrupowania roœlinnoœci halofilnej – słone łški i pastwiska (Juncetum gerardi) i półhalofilny szuwar oczeretowy (Scirpetum maritimi) oraz niskie, rozwiane wydmy na brzegu morza, na których znajduje się najobfitsze w regionie gdańskim i jedno z największych w Polsce stanowisk mikołajka nadmorskiego (Eryngium maritimum); inwentaryzacja przeprowadzona w ostatnich latach wykazała obecnoœć 1800 jego osobników. Znaczne powierzchnie planowanego rezerwatu sš poroœnięte przez szuwary trzcinowe, które z wilgotnych obniżeń rozprzestrzeniajš się na słonych łškach w wyniku zaniechania ich użytkowania. Jedyny, lecz bardzo ważny fragment lasu, z drzewostanem budowanym przez olchę, znajduje się w południowo-zachodniej częœci rezerwatu. Pod względem ornitofauny teren ten zbliżony jest charakterem do rezerwatu Beka. Najcenniejszymi gatunkami lęgowymi sš tu biegus zmienny (5-10 par), pliszka cytrynowa (4 pary), rybitwa bialoczelna (Sterna albifrons) (2-4 pary), gęœ gęgawa (Anser ans er) (1-2 pary), kropi atka (Porzana por zana), zielonka (Porzana parva) (1 para), ohar (Tadorna tadorna) (2-5 par) i ostrygojad (Haematopus ostralegus) (1 para). W okresie wędrówki wiosennej na zalanych wodš łškach zatrzymujš się duże stada kaczek i siewkowców. Spoœród kaczek najliczniej spotyka się œwistuna (Anas penelope), cyraneczkę (Anas crecca), płaskonsa (Anas clypeata) i rożeńca (Anas acuta). Dominujšce gatunki z grupy siewkowych to łęczak (Tringa glareola) i batalion (Philomachus pugnax) Bataliony odbywajš też tu zbiorowe toki. W niewielkim lesie olchowym znajduje się kolonia czapli siwych (Adrea cinerea), liczšca ok. 80 gniazd. Razem z czaplami gnieŸdzi się tu też  para kruka (Corvus corax).

Rzeczne Łški/Rewa/ sš jednym z niewielu miejsc w Polsce, w którym można spotkać wszystkie trzy krajowe gatunki ropuch: paskówkę (Bufo calamita), ropuchę szarš (Bufo bufo) i ropuchę zielonš (Bufo viridis). Odbywajš one tu swoje gody i zimujš na dnie małych zbiorników wodnych.

Babnica /Białogóra/- utworzony w 1996 r. rezerwat florystyczny o powierzchni 2,04 ha, położony jest na zachód od Białogóry. Obejmuje on fragment stromego zbocza wydmy parabolicznej, poroœniętej przez naturalny las bukowo-dębowy z drzewostanem w wieku ok.140 lat. Ten typ lasu w przeszłoœci występował na wielu wydmach nadmorskich, zanim nie został wyparty przez bory sosnowe; jego stanowisko w Babnicy w pewnym sensie ma więc reliktowy charakter. Największym walorem flory stycznym rezerwatu jest występowanie w nim aż 59 gatunków porostów, z których większoœć roœnie na korze starych buków i dębów. Wiele z nich należy do rzadkich i bardzo rzadkich w Polsce i na Pomorzu, a ponad połowa gatunków rosnšcych w rezerwacie w Polsce jest zagrożona wymarciem i znajduje się na “Czerwonej liœcie porostów zagrożonych w Polsce”. Wœród nich sš również gatunki prawnie chronione, jak granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria), brodaczka kępkowa (Usnea hirta) i brodaczka kędzierzawa (Usnea comosa).

Zielone- rezerwat florystyczny utworzony w 1983 r. na powierzchni 17,08 ha (w tym centralna częœć o pow. 7,79 ha pod ochronš œcisłš i 9,29 pod ochronš częœciowš). W rezerwacie jest chronione najobfitsze w regionie stanowisko najpiękniejszej krajowej liany (czyli pnšcza o zdrewniałej łodydze) – wiciokrzewu pomorskiego (Lonicera periclymenum). Gatunek ten ma centrum występowania w zachodniej Europie, a swój wschodni kraniec zasięgu osišga na Mierzei Wiœlanej. W Zielonem wiciokrzew znajduje bardzo korzystne warunki dla rozwoju w wilgotnym, acidofilnym lesie brzozowo-sosnowym o bogatej strukturze warstwowej. Występuje on we wszystkich warstwach roœlinnoœci tworzšc miejscami zwarty, gęsto splštany gšszcz, pnie się na krzewy i oplata liczne drzewa wspinajšc się na nie do wysokoœci 20 m.

Woskownica Bielawskiego Biota- rezerwat florystyczny o powierzchni 33 ha został utworzony w 1977 r. dla ochrony stanowiska woskownicy europejskiej (.Myrica gale) – krzewu występujšcego w Polsce tylko w kilku miejscach w wšskim pasie przymorskim. Rezerwat obejmuje niewielki, sztucznie wydzielony wycinek dużego kompleksu torfowiska Bielawskiego Błota, na którego obrzeżach do niedawna rozcišgały się i o/ległe zaroœla tego krzewu.

Moroszka Bielawskiego Biota- rezerwat florystyczny o powierzchni 8,40 ha powstał w 1977 r. w celu ochrony bardzo rzadkiej w Polsce maliny moroszki (.Rubus chamaemorus), gatunku występujšcego głównie w strefie borealno-arktycznej. Rezerwat jest sztucznie wyciętym fragmentem torfowiska Bielawskiego Błota, które na skutek długotrwałego odwadniania, eksploatacji torfu i wielokrotnych pożarów utraciło już wiele ze swoich botanicznych wartoœci.

Bielawa –  rezerwat “Bielawa” o powierzchni 747,36 ha, w którego granicach znajdš się oba małe obiekty. Jeszcze na poczštku XX wieku na Bielawskim Błocie dominowały zbiorowiska roœlinne właœciwe dla torfowisk otwartych, tzn. nie poroœniętych lasem. Tworzyły je między innymi różne gatunki torfowców, wrzosiec bagienny (Erie a tetralix), woskownica europejska (Myrica gale) i rosiczka okršgłolistna (Drosera rotun-difolia), modrzewnica (Andromeda polifolia) oraz wełnianka pochwowata (i.riophorum vaginatum) i wšskolistna (E. angustifolia). Można przypuszczać, że właœnie od masowo owocujšcych wełnianek pochodzi nazwa Bielawskiego Biota (inna etymologia nazwy może być wyprowadzona od mgieł i oparów zalegajšcych nad torfowiskiem). Na obrzeżach dominowały wilgotne wrzosowiska. Współczesne siedliska i szata roœlinna Bielawskich Błot sš bardzo silnie zmienione w wyniku odwodnień, eksploatacji torfu i pożarów. Dawne zbiorowiska roœlinne nie zachowały się, a pozostały jedynie pojedyncze gatunki roœlin torfowiskowych, które ze względu na postępujšcš cišgle degradację siedlisk i sukcesję roœlinnoœci nie-torfowiskowej (leœne, zaroœlowe) sš skrajnie zagrożone w swojej egzystencji i występujš na pojedynczych stanowiskach. Prowadzone zabiegi ochrony czynnej majš na celu odtworzenia przynajmniej częœci dawnych walorów torfowiska.

Pomimo zmian siedlisk i szaty roœlinnej, przyroda Bielawskiego Błota wcišż odznacza się ogromnymi walorami ornitologicznymi. Jest to jedyne miejsce w Polsce, gdzie regularnie gniazduje kilka par lęczaka (Tringa glareola). Bardzo licznie spotyka się tu żurawie (Grus grus). Oprócz kilku par gniazdowych przebywa tu stado 100-300 osobników nielęgowych i zatrzymujš się przelotne stada, liczšce nawet do 600 osobników tego gatunku. Wœród ssaków występujš jeleń, borsuk, a sporadycznie łoœ.

Zwiedzajšc w/w Rezerwaty Nadmorskie można skorzystać z bogatej bazy noclegowej oferujšcych pokoje, noclegi, kwatery w DW, apartamentach, czy hotelach w miejscowoœciach takich jak Władysławowo, Jastrzębia Góra, Karwia, Ostrowo, Chłapowo, i wiele innych nadmorskich miejscowoœci. Prawie z każdego zakštka Polski można dotrzeć do Władysławowa i innych miejscowoœci kolejš, czy PKS. Na miejscu można skorzystać z usług Radio Taxi Władysławowo tel. 666 865 344 , lub 58 674 26 26

wzor. na mat. A. Janty

W dłuższych okresach tzw. spokoju, w wyniku sukcesji roœlinnej  zbiorowiska roœlin zielnych przekształcajš się w zbiorowiska zaroœlowe, w posta­ci nie spotykanej poza klifami. Buduje je głównie rozpowszechniony na klifach rokitnik zwyczajny. Jest to gatunek niezwykle ekspansywny – jego młode okazy rozwijajšce się z nasion wkraczajš już do pionierskich zbiorowisk roœlinnoœci zielnej, natomiast starsze osobniki dodatkowo rozprzestrzeniajš się dzięki odro­œlom korzeniowym, przemieszczanym wskutek obsuwów lub osypywania się podłoża. Ponadto rokitnik, dzięki symbiozie z mikroorganizmami wišżšcymi wol­ny azot z powietrza, może zasiedlać gleby ubogie w ten składnik, stšd też często roœnie on na inicjalnych glebach piaszczystych i gliniastych. Dzięki temu krzew ten bardzo silnie umacnia stoki klifów, tworzšc zwarte, kilkumetrowej wysokoœci zaroœla. Poza rokitnikiem buduje je także jarzšb pospolity (jarzębina) Sorbus au- cuparia, bez czarny Sambucus nigra, róża dzika Rosa canina, głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, klon jawor Acer pseudoplatanus, osika Populus trémula, czereœnia dzika Cerasus avium, wierzba iwa Salix caprea, lipa drobolistna Tilia cordata. Powłokę zielnš tworzš w nich gatunki z różnych grup ekologicznych – leœne, zaroœlowe, łškowe, a nawet ruderalne. Niektóre z nich, np. pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, przytulia czepna Galium aparine i kłobuczka pospolita Torilis japónica sš roœlinami nitrofilnymi (azotolubnymi). W starych płatach zaroœli wzrasta rola drzew. Sš one zróżnicowane w zależnoœci od geologicznej budowy zbocza oraz intensywnoœci procesów stokowych. Na aktywnych klifach, w których znajdujš się wysięki wód zasobnych w węglan wapnia, rozwinęły się lasy z młodymi drzewostanami budowanymi przez jawora Acer pseudoplatanus, jarzębinę i jesiona Fraxinus excelsior. Dzięki dużej żyznoœci stale wilgotnej gleby, lasy te swš strukturš i składem flory stycz­nym wykazujš wiele cech wspólnych z łęgami, a intensywnie zachodzšce procesy stokowe dodatkowo sprawiajš, że pod pewnymi względami przypominajš one górskie lasy jaworowe. Z najbardziej wyróżniajšcych się cech charakterystycznych dla jarzębinowo-jaworowych lasów na klifach wymienić należy duże zwarcie i bo­gactwo gatunkowe drzewostanu i warstwy krzewów, podobnie jak w omówionych wczeœniej zaroœlach. W wielogatunkowym runie często licznie ro­snš między innymi takie roœliny jak wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, bluszcz pospolity Hederá helix, żankiel zwyczajny Sanícula europaea, czerniec gronkowy Actaea spicata, marzanka wonna Galium odoratum, pierwiosnka le­karska Primula veris. Najlepiej wykształcone fitocenozy lasów jarzębinowo- jaworowych występujš w okolicach Rozewia i Lisiego Jaru. Całkowicie różny od lasów z jarzębinš i jaworem charakter majš lasy bukowe, które zajmujš największš powierzchnię w rezerwacie na Rozewiu. Brak abrazji spowodowany wybudowaniem na poczštku stulecia betonowej opaski u podnóża klifu umożliwił bukom osišgnięcie okazałych rozmiarów i sędziwego wieku; naj­starsze z nich majš 160 lat, a większa częœć drzewostanu o wysokoœci 20-30m liczy około 100 lat. Pod zwartym drzewostanem warstwa krzewów zwy­kle jest bardzo uboga. W na ogól bujnym runie często doœć licznie roœnie między innymi marzanka wonna, żankiel zwyczajny, podagrycznik pospolity Aegopo- dium podagraria, bluszcz pospolity, zawilec gajowy Anemone nemorosa, fiołek leœny Viola reichenbachiana i wiechlina gajowa Poa nemoralis. Ten typ lasu zo­stał zaliczony do zespołu żyznej buczyny pomorskiej Melico-Fagetum. Podobny charakter ma las bukowy porastajšcy zbocza Lisiego Jaru, rozcinajšcego krawędŸ Kępy Swarzewskiej na granicy z klifem. Znacznie uboższym ranem, budowanym przez pospolite gatunki acidofilne oraz mchy, odznacza się kwaœna buczyna niżo­wa Luzulo pilosae-Fagetum. Jej nieliczne płaty występujš również na Rozewiu, lecz z reguły w wyższych i bardziej nachylonych partiach zboczy niż zajętych przez żyznš buczynę. Roœlinnoœć zalewowych i zatorfionych brzegów Do najbardziej wartoœciowych pod względem przyrodniczym składników szaty roœlinnej Parku należš zbiorowiska halofilne (słonolubne), które sš typem roœlin­noœci najbardziej specyficznym dla podmokłych i zasolonych niskich brzegów nadmorskich. Na polskim wybrzeżu koncentrujš się one na zaledwie kilku odcin­kach, najczęœciej w obszarach przyujœciowych rzek oraz nad brzegami płytkich, zatorfionych zatok. Sš to wyraŸnie zanikajšce składniki roœlinnoœci przybrzeżnej. Największe nagromadzenie solnisk znajduje się na Wolinie i Uznamie, a drugim pod względem zajmowanej powierzchni sš obrzeża Zatoki Puckiej. Rozległe, za- torfione tereny, silnie podtapiane wiosnš i wczesnym latem, zalewane słonš wodš w czasie sztormowych spiętrzeń wody w Zatoce, stwarzajš dogodne siedliska dla roœlin wymagajšcych zasolonej gleby lub znoszšcych takie warunki. Względnie dobrze zachowane, duże płaty slonoroœli zachowały się w północnej, przyzatoko- wej częœci Meandru Kaszubskiego, z koncentracjš w okolicy ujœcia Redy, w rezerwacie “Beka”. Mniejsze stanowiska znajdujš się we Władysławowie (Sło­ne Łški), w Rewie (Rzeczne Łški) i w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle). Na roœlinnoœć halofilnš nad Zatokš Puckš składajš się trzy zbiorowiska: halofilna łška, czyli słonawa Juncetum Gerardi, półhalofilny szuwar oczeretowy Scinetum maritimi i zespół muchotrzewa solniskowego i mannicy odstajšcej Puccinełlio- Spergularietum. Slonawa ma fizjonomię niskiej murawy. Dominuje w niej sit Gerarda Juncus ge­rardi, a spoœród innych roœlin halofilnych rosnš między innymi: miecznik nadmorski Glaux maritima, babka nadmorska Plantago maritima, œwibka mor­ska Triglochin maritima, ostrzew rudy Blysmus rufus, koniczyna rozdęta Trifolium fragiferum, centuria nadbrzeżna Centaurium littorale i kilka innych gatunków. Stałymi składnikami slonaw sš także niektóre roœliny niehalofilne, jak mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, pięciornik gęsi Potentilla anserina, ko­strzewa czerwona Festuca rubra i inne. Drugim szeroko rozprzestrzenionym zbiorowiskiem jest półhalofilny szuwar Scir- petum maritimi, który w obniżeniach terenu ze stagnujšcš słonawš wodš tworzy liczne, różnej wielkoœci płaty. Występuje on w mozaikowym układzie z szuwara­mi trzcinowymi i halofilnymi łškami oraz pasowo wzdłuż rowów i kanałów. W fitocenozach tego szuwaru dominujš dwa podstawowe gatunki o około metro­wej wysokoœci – sitowiec nadmorski Bulboschoenus maritimus i oczeret Taberanemontana Schoenoplectus tabernaemontani, które rosnš wspólnie lub tworzš jednogatunkowe skupienia. Na znikomych powierzchniach w rezerwacie “Beka” oraz kolo Władysławowa występuje rzadko w Polsce spotykany zespół mannicy odstajšcej Puccinellia di- stans i muchotrzewa solniskowego Spergularia salina – Puccinellio- Spergularietum. Jest to zbiorowisko pionierskie, które w kompleksie słonaw za­siedla miejsca wolne od roœlinnoœci lub z darniš zniszczonš np. przez buchtujšce dziki. Niewielkie zasolenie podłoża na przymorskich solniskach w Polsce i wtórny cha­rakter roœlinnoœci większoœci naszych słonaw powodujš, że halofity i ich specyficzne zbiorowiska sš nietrwałym elementem szaty roœlinnej. Najlepiej utrzymujš się one w warunkach ekstensywnego użytkowania. Umiarkowany wy­pas i okresowe koszenie chroniš fitocenozy halofilne przed konkurencjš ze strony pospolitych roœlin szuwarowych i łškowych, zwłaszcza trzciny pospolitej Phrag- mites australis i mietlicy rozłogowej Agrostis stolonifera, a także przed rozwojem zaroœli wierzbowych. W częœciach przymorskich nizin położonych dalej
od morza i poza zasięgiem wód słonawych, rozwijajš się niewielkie płaty słodkich łšk. Ich największe po­wierzchnie znajdujš się w rezerwatach “Beka” i “Słone Łški”/Władysławowo, Jastarnia, Karwia, Karwińskie Błota/ oraz w ich pobliżu, gdzie wilgotne gleby najczęœciej sš pod wpływem wód sšczšcych się spod przyle­głych wysokich zboczy wysoczyzn morenowych. Fizjonomia i skład florystyczny słodkich łšk zasadniczo różniš się od słonaw. Ro­snš też między innymi jaskry – ostry Ranunculus acris i rozłogowy. Wężownik Polygonum bistorta, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi i ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum. Łški te najczęœciej należš do zespołu łški rdesto- wo-ostrożeniowej Cirsio-Polygonetum. Na podobnym typie siedlisk, lecz w miejscach intensywnie wypasanych niekiedy dochodzi do masowego rozwoju situ rozpierzchłego Juncus effusus, którego kępy rozrastajšc się opanowujš znaczne powierzchnie; takie płaty pastwiska sitowego sš między innymi w “Rzecznych Łškach”. Lokalnie na bagnistych brzegach Zatoki, a także w stale podtopionych zagłębie­niach w kompleksie słonych i słodkich łšk /Swarzewo, Władysławowo/, występujš szuwary trzcinowe Phragmitetum australis. Panuje w nich trzcina, w sprzyjajšcych warunkach osiš­gajšca wysokoœć nawet do trzech metrów, a towarzyszš jej na ogół nieliczne inne gatunki szuwarowe. Z tych naturalnych stanowisk trzcina rozprzestrzenia się bar­dzo szybko na słone łški i pastwiska po zaniechaniu lub drastycznym ograniczeniu ich użytkowania i szybko z nich wypiera wszystkie roœliny łškowe. Na terenie Parku trzcina stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla roœlinnoœci halo- filnej, również i tej chronionej na terenie rezerwatów; największe i stale powiększajšce się powierzchnie takich trzcinowisk powstałych na dawniejszych słonawach znajdujš się w Bece i na Rzecznych Łškach. Innym zagrożeniem dla roœlinnoœci halofilnej jest wysłodzenie siedliska wskutek ustania zalewów woda­mi słonawymi; proces ten stwierdzono w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle), gdzie obecnie roœliny halofilne szybko ustępujš. Roœlinnoœć zatorfionych nizin przymorskich i pradolin. Tylko niewielkie fragmenty krajobrazu znajdujš się w formalnych gra­nicach Parku, a mianowicie w rezerwacie Piaœnickie Łški i w wšskim przymorskim pasie pradoliny Redy, natomiast dominuje on w otulinie. Współcze­œnie głównym typem roœlinnoœci w zatorfionych obniżeniach sš łški, pastwiska i użytki zielone, zajmujšce pierwotne siedliska dawnych bagien, które zostały osuszone i odlesione. Pod względem florystycznym dzisiejsza roœlinnoœć tych te­renów jest bardzo monotonna, często złożona niemal wyłšcznie z mieszanek sianych traw. Wyjštkiem jest fragment łšk, który należy do najcenniejszych ele­mentów nie tylko szaty roœlinnej Parku, lecz całego Pomorza. Sš to zmiennowilgotne łški trzęœlicowe Molinietum medioeuropaeum, chronione w re­zerwacie “Piaœnickie Łški”. Ich siedliska sš bardzo specyficzne. Sš to częœciowo zmineralizowane torfy niskie lub gleby torfowo-mineralne, które sš zalane lub sil­nie podtopione od jesieni do wczesnego lata, natomiast przesuszane pod koniec lata. Panujšcym gatunkiem na zmiennowilgotnych łškach jest trawa trzꜳica mo­dra Molinia caerulea. Utrzymujšce się długie podtopienie oraz niska jakoœć pokarmowa siana powodowały, że łški tego typu niegdyœ były koszone póŸnym latem, a siano z nich wykorzystywano jako œciółkę dla zwierzšt domowych. W tak specyficznych warunkach siedliskowych i pod wpływem ekstensywnego użytkowania powstała bardzo swoista kombinacja gatunków budujšcych zbioro­wisko. Jednš z jego cech jest liczne występowanie dużych, pięknie kwitnšcych bylin, jak kosaćca syberyjskiego Iris sibirica i mieczyka dachówkowatego Gla­diolus imbricatus, i innych mniej efektownych, lecz równie rzadkich roœlin – między innymi fiołka mokradłowego Viola stagnina, selernicy żyłkowanej Cni- dium dubium, turzycy buxbauma Car ex buxbaumi i okrzynu łškowego. I.aserpitium prutenicum. Obecnie w zwišzku z powszechnš intensyfikacjš gospo­darki łškarskiej, zmiennowilgotne łški trzęœlicowe w całej Europie należš do rzadkoœci, a ogromna częœć rosnšcych na nich roœlin jest zagrożona wyginięciem lub miejscami już wymarła. Kolejnym charakterystycznym składnikiem pobagiennych siedlisk sš łozowiska Salicetum pentandro-cinereae, czyli zaroœla budowane głównie przez krzewiaste wierzby, zwłaszcza wierzbę szarš Salix cinerea, uszatš S. aurita i pięciopręciko- wš S. pentandra. Częstš domieszkš jest w nich brzoza brodawkowata i omszona, osika Populus trémula i kruszyna Frangula alnus. Runo tworzš bardzo rozmaite roœliny zielne, między innymi łškowe, szuwarowe i przejœciowotorfowiskowe. Szczególnym elementem w krajobrazie Równiny Błot Przymorskich sš Bielaw­skie Błota. Jeszcze na poczštku XX wieku był to, jak na polskie warunki ogromny, zajmujšcy powierzchnię około 20 km2 kompleks torfowiskowy, którego centrum zajmowało rozlegle, bezdrzewne torfowisko wysokie. Torfowiska tego typu majš bardzo specyficznš florę, a dla większoœci roœlin sš całkowicie niedo­stępne, gdyż sš to siedliska silnie podmokłe, bardzo kwaœne i skrajnie ubogie pod względem troficznym. Ta ostatnia cecha wynika z faktu, że jedynym Ÿródłem wo­dy i zwišzków odżywczych na torfowiskach wysokich sš wody opadowe. W konsekwencji ich roœlinnoœć wybitnie różni się od roœlinnoœci torfowisk ni­skich zasilanych przez żyzne wody gruntowe, a diametralnie odbiega od występujšcej na glebach mineralnych. Obecnie, po kilkudziesięciu latach intensywnego odwadniania Bielawskich Błot, prowadzonej tam do niedawna eksploatacji i wielokrotnych pożarach, z typowych dla torfowisk wysokich mszarów nie pozostały nawet fragmenty. Ocalałe resztki pokładu torfu sš pokryte przez wrzosowiska, zwarte zaroœla, podrost brzóz, głów­nie brzozy omszonej, a także skrajnie przesuszone postaci boru bagiennego. Jedynymi œladami dawnej szaty roœlinnej sš występujšce w wilgotnych wyrobi­skach pozostałych po wybranym torfie nieliczne pospolite gatunki torfowiskowe, np. wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum i wšskolistna E. angustifo- lium, żurawina błotna Oxycoccus quadripetalus, miejscami również bagno zwyczajne Ledum palustre i niewielkie skupienia mchów torfowców. W połu­dniowo-zachodniej częœci torfowiska zachowały się ponadto resztki, w przeszłoœci rozległych, zaroœli woskownicy europejskiej Myrica gale oraz kilka niewielkich skupień maliny moroszki Rubus chamaemorus. Woskownica na Bie­lawskim Błocie tworzy zaroœla nieco bogatsze niż w zagłębieniach między wydmowych koło Białogóry, gdyż torf i zalegajšcy pod nim gruboziarni­sty piasek sš nieco zasobniejsze w zwišzki odżywcze. W zaroœlach tych częœciej występujš krzewiaste wierzby (głównie wierzba szara), pojedyncze gatunki typo­we dla kwaœnych torfowisk niskich, np. pięciopalecznik błotny Comarum palustre, gorysznik błotny Peucedanum palustre, mietlica psia Agrostis canina, a także roœliny bagienne, jak na przykład skrzyp bagienny Equisetum fluviatile. Bardzo silnym przeobrażeniom uległy również płytko zatorfione i mineralne obrzeża Bielawskich Błot. Tylko w niewielu miejscach utrzymujš się na nich zbiorowiska typu wilgotnych lub suchych wrzosowisk i muraw o różnym stopniu zwarcia, gdyż przeważajšca częœć ich powierzchni została obsadzona sosnš. Pierwsze z nich rozwijajš się w niewielkich zaklęœnięciach terenu, gdzie na jało­wym piasku występuje płytka warstwa silnie kwaœnego i wilgotnego humusu. Typowym zbiorowiskiem na takich siedliskach jest mszarnik wrzoœcowy Erice- tum tetralicis, którego stałymi składnikami jest wrzos zwyczajny, wrzosiec bagienny, turzyca pospolita Carex nigra, wełnianka wšskolistna, wełnianeczka darniowa Baeotrychon (Trichophorum) caespitosum, sit sztywny
Juncus squar- rosus, a w warstwie naziemnej liczne gatunki porostów i pospolite mchy, głównie Hypnum cupressiforme var. ericetorum. W najbardziej wilgotnych miejscach mogš ponadto rosnšć żurawina błotna, nieliczne mchy torfowe i bardzo młode osobniki woskownicy europejskiej. Suchsze siedliska sprzyjajš rozwojowi typowych wrzosowisk, w których brak jest gatunków torfowiskowych, a masowo rosnšcemu wrzosowi towarzyszš pospolite roœliny łškowe i murawowe. Bardzo niewielkie i rozproszone powierzchnie sš pokryte przez bliŸniczyska (psiary), czyli zwarte, niskie murawy, budowane przez rosnšcš w zbitych kępach bliŸniczkę psiš trawkę Nardus stricta. Pod względem gospodarczym sš to nie­użytki, które powstajš w wyniku intensywnego wypasu bydła lub owiec na jałowych siedliskach ubogich łšk, wrzosowisk i kwaœnych, przesuszonych torfo­wisk niskich, a także na piaszczystych pagórkach stanowišcych wyspy w kompleksie łšk na torfach. Na obrzeżach Bielawskiego Biota stosunkowo naj­częœciej spotkać można najwilgotniejszš postać bliŸniczysk – mokrš psiarę, w której obok panujšcej psiej trawki stale rosnš między innymi sit sztywny, tu­rzyca pospolita i mietlica pospolita Agrostis capillaris, a pojedynczo również wrzos, wrzosiec i inne gatunki wrzosowiskowe i łškowe. Znacznie rzadsza jest suchsza od poprzedniej psiara krzyżownicowa Polygalo-Nardetum, w której wœród panujšcej bliŸniczki roœnie między innymi charakterystyczna krzyżownica zwyczajna Poły gala vulgaris i storczyk podkolan biały Platanthera bifolia. Poje­dyncze płaty tej psiary, poza obrzeżami Bielawskiego Błota, występujš również w “Piaœnickich Łškach”. Również niewielkie powierzchnie zajmujš luŸne, psammofilne murawki na jało­wych piaskach. Roœnie w nich głównie kępowa trawa o charakterystycznych szarych i sztywnych liœciach – szczotlicha siwa Corynephorus canescens, a także inne pospolite gatunki piaskolubne, np. jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosel- la, szczaw polny Rumex acetosella, chroszcz nagołodygowy Teesdalea nudicaulis, rogownica pięciopręcikowa Cerastium semidecandrum. Wzdłuż południowych i wschodnich krańców Bielawskiego Błota/Karwia/ zachowały się bardzo płytkie, okresowo wysychajšce naturalne jeziorka, w których bytuje zaled­wie kilka skšpożywnych roœlin, głównie sit drobny Juncus bulbosus. W jednym ze zbiorników, w pobliżu Czarnego Młyna, roœnie bardzo rzadko spotykana jeżo- główka poœrednia Sparganium angustifolium.

Roœlinnoœć wysoczyzn morenowych. Znacznie wyniesione ponad poziom morza wysoczyzny morenowe stanowiš bar­dzo niewielkš częœć powierzchni Parku, natomiast zasadniczš rolę przestrzennš odgrywajš w otulinie. Niegdyœ były one pokryte lasami liœciastymi, głównie bu- kowo-dębowymi, a obecnie w ogromnej częœci sš to obszary bezleœne, zajęte głównie przez pola uprawne lub pastwiska. Wyjštkiem jest Kępa Ostrowska/Ostrowo/ i pół­nocny fragment Kępy Swarzewskiej/Swarzewo/ poroœnięte przez sadzone drzewostany sosnowe. Najbardziej interesujšce zbiorowiska roœlinne zajmujš stosunkowo nie­wielkie powierzchnie wysoczyzn, ograniczone zwykle do tak zwanych nieużytków gospodarczych. Sš to przede wszystkim wrzosowiska i różne zaroœla, których rola gospodarcza jest wprawdzie niewielka, ale odznaczajš się one ogromnymi walorami biocenotycznymi i krajobrazowymi, kontrastujšc tym z mo­notonnymi krajobrazami rolniczymi. W zwišzku z nadmorskim położeniem, wiele z nich wykazuje pewne swoiste cechy regionalne. W okresie wiosny, która na wybrzeże przychodzi około trzech tygodni póŸniej niż w centralnej częœci kraju, na wysokich zboczach Kępy Puckiej i Swarzewskiej, a miejscami także wewnštrz wysoczyzn, niezwykle wyraŸnie rysujš się czyżnie, czyli cierniste zaroœla tarninowo-głogowe Pruno-Crataegetum, obsypane białymi kwiatami tarniny Prunus spinosa i głogów – jednoszyjkowego i dwuszyjkowego Crataegus monogyna i C. laevigata. Wraz z nimi doœć obficie rosnš dzikie róże, głównie Rosa canina, i różne gatunki jeżyn Rubus sp. div. Towarzyszy im lesz­czyna Corylus avellana, grab Carpinus betulus, rzadziej osika Populus trémula, a czasem nawet oba gatunki dębu – szypułkowy i bezszypulkowy Quercus robur i Q. petraea. Runo czyżni tworzš zarówno gatunki leœne, jak np. wiechlina gajo- wa Poa nemoralis i gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, jak i nieleœne, z których najważniejszš grupš sš pospolite roœliny łškowe. Zaroœla tar- ninowo-głogowe przestrzennie i dynamicznie sš zwišzane z lasami gršdowymi i żyznymi dšbrowami. Oznacza to, że mogš one zarówno występować na brzegu tych lasów jako tzw. zbiorowiska okrajkowe, jak i stanowić ich postaci bardzo sil­nie zniekształcone, wreszcie mogš być przedleœnym etapem powrotu lasu na swoje dawne miejsca. PóŸniej, na przełomie maja i czerwca, niezapomniany widok przedstawiajš odci­najšce się od otoczenia złocistożółte zaroœla kwitnšcego żarnowca miotlastego Cytisus scoparius, dorastajšcego do 2,5 metra wysokoœci. Często też roœnie w nich jeżyna leszczynolistna Rubus cotylifolius i pofałdowana R. plicatus, a po­jedynczo mogš rosnšć głogi i inne krzewy oraz młode drzewa. W bogatej w gatunki warstwie zielnej stałym składnikiem sš trawy, zwłaszcza kłosówka miękka Holcus mollis i mietlica pospolita Agrostis vulgaris. Największe skupie­nia zaroœli Holco mollis-Cytisetum scopariae sš na zboczach Wšwozu Chłapowskiego (planowany rezerwat Rudnik), gdzie sš szczególnie malownicze na tle morza, oraz w planowanym użytku ekologicznym w Jastrzębiej Górze. Zaroœla żamowcowe sš antropogenicznym zbiorowiskiem, tworzšcym się samo­rzutnie na ekstensywnych pastwiskach oraz odłogach. Występujš one w tych okolicach, w których pierwotnie występowały lasy z panujšcym dębem bezszy- pułkowym. Zamowczyska sš więc ich zbiorowiskiem zastępczym, a jednoczeœnie najbardziej pionierskim typem zaroœli, które w procesie wtórnej sukcesji poprzedzajš powrót lasu. Zaroœla żarnowca, w zależnoœci od sposobu użytkowania tere­nu, mogš utrzymywać się od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Nie niszczone przekształcajš się w inne zbiorowiska krzewiaste, a w końcu w lasy. PóŸnym latem przypada optimum rozwoju wrzosowisk. W granicach Parku i jego otulinie sš reprezentowane przez kilka odrębnych zbiorowisk, występujšcych w różnych kompleksach roœlinnoœci. Z nielicznymi wyjštkami sš to zbiorowiska antropogeniczne, powstałe i utrzymujšce się w wyniku wypasu, czasem okreso­wego wypalania roœlinnoœci i wielu innych form użytkowania. Pomimo tak prozaicznej genezy, odznaczajš się one niepowtarzalnym pięknem. Największy i najbardziej interesujšcy kompleks wrzosowisk na wysoczyznach ukształtował się w północno-wschodniej częœci Kępy Swarzewskiej, zwłaszcza na zapleczu Jastrzębiej Góry i wzdłuż szosy w kierunku Władysławowa. Wrzosowi­ska wytworzyły się tu spontanicznie na ekstensywnie użytkowanych pastwiskach, założonych na miejscu dawniej rosnšcych lasów bukowo-dębowych, kwaœnych buczyn i miejscami gršdów. Już w XII i XIII wieku zostały one wykarczowane w południowej częœci Kępy Swarzewskiej, a ostatnie ich fragmenty zniszczono w XIV i XV wieku. Wrzosowiska jeszcze do niedawna prezentowały się jak ma­lowniczy, nieporównywalny z niczym ogród na zboczach Lisiego Jaru/Jastrzębia góra/ i skłonie Kępy Swarzewskiej w kierunku Bielawskiego Błota. Dzisiaj ten niegdyœ rozległy kompleks jest rozdrobniony i silnie zniekształcony, miejscami zdewastowany i zaœmiecony, a częœciowo wtórnie zalesiony. Wszystkie cechy wrzosowisk i zaroœli sprawiajš, że dotšd ocalałe ich resztki po­winny być chronione przed postępujšcš i powszechnš dewastacjš.

Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty

Występujšca wszelkiego rodzaju roœlinnoœć nadmorskich wydm.

Tereny obszarów najbardziej zróżnicowanych przyrodniczo i krajobrazowo, leżšce w obszarach Narodowego Parku Krajobrazowego w Gdańsku obejmujš tereny między innymi /Redy, Dębki, Białogóra, Karwia, Karwińskie błota, Ostrowo, Jastrzębia Góra, Rozewie, Władysławowo, Zatoka Pucka, Półwysep Helski w tym Chałupy, KuŸnica, Jastarnia, Jurata i Hel i wiele innych miejscowoœci/.

Roœlinnoœć porastajšca podłoże zbudowane z piasków morskich należy do najbar­dziej znamiennych składników szaty roœlinnej Parku. Na wydmowym brzegu od strony otwartego morza /od Władysławowa poprzez Chałupy, KuŸnicę, Jastarnię, Juratę i Hel /, tworzy ona rozbudowany i zróżnicowany układ strefowy, budowany przez dwa podstawowe typy zbiorowisk – psammofilne (piaskolubne) i borowe. Miejscami przeplatajš się z nimi nieleœne i leœne fitocenozy wilgotnych zagłębień międzywydmowych. Układ ten jest znacznie uboższy i wyraŸnie od­mienny na brzegach Zatoki Puckiej /Swarzewo, Władysławowo,Chałupy, KuŸnica, Jastarnia/, których roœlinnoœć istotnie różni się od częœci lšdu sšsiadujšcej z otwartym morzem; składajš się na niš niskie murawki psam- mofilne (napiaskowe), wrzosowiska i zaroœla, natomiast brak jest wysokich wydm.

Warunki panujšce na plaży, zwłaszcza od strony otwartego morza /Jastrzębia góra, Władysławowo/, sš bardzo nie­korzystne dla roœlin. Ich rozwój jest ograniczany przede wszystkim przez nieustabilizowane i skrajnie ubogie podłoże oraz niszczšcš działalnoœć wiatru i sztormów, na które latem nakłada się oddziaływanie plażowiczów.
Na granicy zasięgu fal zalewajšcych plażę gromadzi się kidzina, czyli wyrzucone przez morze i rozkładajšce się różnorodne szczštki organiczne pochodzšce z lšdu i /, wody – patyki i obumarłe roœliny bentosowe (tj. zakorzenione na dnie), np. zo- slera morska, zamętnica, różne gatunki dużych glonów – taœmy, gałęzatki, widlika, rozróżka, kłoska i morszczynu. Na tym podłożu, bogatym z zwišzki od­żywcze, wykształcajš się specyficzne, wilgociolubne zbiorowiska, budowane I ii zez nitrofilne (azotolubne) roœliny znoszšce niewielkie zasolenie. Przewodnimi gatunkami tych fitocenoz sš rukwiel nadmorska Cakile maritima i solanka kol­czysta Salsola kali. Osiedlajš się tu ponadto liczne, często przypadkowe roœliny, między innymi łškowe, namuliskowe, a nawet ruderalne.

Szata roœlinna
Nowej rozwijajš się wyłšcznie na brzegach Zatoki Puckiej  i rozwija się gdyż  istniejš odpowiednie dla nich siedliska.
W wyższej częœci plaży, u podnóża wydmy przedniej, występujš typowe nadmor­skie psammofity, jak honkenia piaskowa Honckenya peploides, piaskownica zwyczajna Ammophila arenaria i jej mieszaniec z trzcinnikiem piaskowym A. x baltica, wydmuchrzyca piaskowa Elymus europaeus i wspomniane wczeœniej rukwiel i solanka. Roœliny te zatrzymujš piasek transportowany przez wiatr, pro­wadzšc w ten sposób do powstania i rozwoju inicjalnych wydm – wydmy przedniej. Porastajšca jš luŸna roœlinnoœć składa się z zaledwie kilku wymienio­nych wyżej gatunków. Zbiorowisko to jest okreœlane jako zespół piaskownicy i wydmuchrzycy w postaci z honkeniš, czyli Elymo-Ammophiletum honckenyeto- sum.
Następnš strefę tworzy wydma biała – mniej lub bardziej regularny wał wydmo­wy, zwykle o wysokoœci od kilku do kilkunastu metrów. Piasek jest tu nieustabilizowany, a nazwa tej formy pochodzi od białego koloru czystego, po­zbawionego próchnicy piasku, gdyż wszystkie szczštki obumarłych roœlin sš z niego wywiewane; odczyn podłoża na wydmie białej jest obojętny. Zbiorowi­skiem roœlinnym białej wydmy jest typowo wykształcony zespół piaskownicy zwyczajnej i wydmuchrzycy piaskowej. Te okazale trawy wraz z kilkoma innymi, jak kostrzewš czerwonš Festuca rubra ssp. arenaria i piaskownicš “bałtyckš” Ammophila x baltica, doskonale znoszš zasypywanie piaskiem, a niektóre wręcz go potrzebujš. Zagęszczajšca się w miarę rozwoju roœlin wysoka darń stabilizuje piasek i skutecznie umacnia wydmowe podłoże, przez co przygotowuje warunki dla powstania następnego zbiorowiska – zespołu kocanek i jasieńca piaskowego Helichryso-Jasionetum charakterystycznego dla kolejnej strefy – wydmy szarej. Występujšcy na niej względnie ustabilizowany piasek ma jasno szarš barwę po­chodzšcš od tworzšcego się zaczštkowego poziomu próchnicznego. Z tego materiału wykształca się też inicjalna gleba typu regosolu o lekko kwaœnym od­czynie. Cechy te powodujš, że to stadium rozwoju wydm nazwano wydmš szarš. Typowym dla niej zbiorowiskiem jest psammofilna, niska murawa – Helichryso- Jasionetum, która florystycznie jest znacznie bogatsza od poprzednio opisanego zespołu piaskownicy i wydmuchrzycy. Buduje jš głównie gęstokępkowa trawa szczotlicha siwa Corynephorus canescens, szaro, filcowato owłosione kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, jasieniec piaskowy Jasione montana var. lito- ralis, jastrzębiec baldaszkowy Hieracium umbellatum var. dunense et linariifolium, turzyca piaskowa Carex arenaria, bylica polna Artemisia campe- stris var. sericea oraz stale, choć nielicznie rosnšce roœliny wydmy białej. Względnie częstym składnikiem jest symbol roœlinnoœci nadmorskiej – mikołajek nadmorski Eryngium maritimum, który tu znajduje optymalne dla siebie warunki rozwoju. Psammofilne murawki wydmy szarej, obok wyliczonych roœlin zielnych, charakteryzujš się występowaniem tzw. warstwy przyziemnej, budowanej przez mchy i porosty, spoœród których licznie występujš chrobotki osišgajšc też znacz­ne pokrywanie. Często pojawiajš się też młode sosny – pionierzy boru nadmorskiego.
Nieco odmienne nadmorskie murawy psammofilne wykształcajš się na wydmach otaczajšcych Zatokę Puckš. Bezpoœrednio z wšskim pasem plaży, w dużej częœci pokrytej kidzinš, graniczy niski i na ogół również wšski pas wydmowy. Występu­jšce na nim murawy sš florystycznie bogatsze od porastajšcych wydmy od strony otwartego morza i nie wykazujš tak wyraŸnego układu strefowego. Dominuje w nich turzyca piaskowa i wydmuchrzyca piaskowa, którym towarzyszy piaskow­nica zwyczajna i kilka innych nadmorskich psammofitów, w tym mikołajek nadmorski i groszek nadmorski Lathyrus maritimus, a także doœć spora liczba ro­œlin mniej typowych dla wydm nadmorskich.
W kompleksie zbiorowisk psammofilnych, zwłaszcza na wydmie szarej, a także na niewielkich polankach w borach sosnowych porastajšcych wydmy nadmor­skie, występujš różne zbiorowiska budowane głównie przez krzewinki, tj. niewysokie wieloletnie roœliny o zdrewniałych pędach. Do tej grapy fitocenoz na­leżš bardzo interesujšce, typowo przymorskie wrzosowiska, nazywane bażyniskami Carici arenariae-Empetretum, które stosunkowo najczęœciej wystę­pujš w okolicach Białogóry. Najczęœciej dominuje w nich bażyna czarna Empetrum nigrum i wrzos Calluna vulgaris. Stałymi, lecz iloœciowo mniej zna­czšcymi składnikami sš nadmorskie psammofity, a z roœlin zarodnikowych liczne porosty. To naturalne zbiorowisko jest obecnie zagrożone przez powszechne zale­sianie wydm nadmorskich sosnš. Gdzieniegdzie na szarych wydmach spotyka się niewielkie, naturalne płaty niskich zaroœli wierzby piaskowej Salix arenaria. Na­tomiast występujšce miejscami zaroœla róży pomarszczonej Rosa rugosa, o charakterystycznych dużych kwiatach i owocach, oraz wierzb, głównie waw- rzynkowej Salix daphnoides, sš efektem sztucznych nasadzeń, prowadzonych w celu stabilizacji ruchomego podłoża.
Kolejnym po murawach i wrzosowiskach zbiorowiskiem w sukcesji roœlinnej na wydmach nadmorskich jest bażynowy bór nadmorski Empetro nigri-Pinetum. Występuje on wyłšcznie na wybrzeżu wydmowym na Półwyspie Helskim i na za­chód od Jastrzębiej Góry. Jest to zbiorowisko o bardzo specyficznej fizjonomii. Z powodu ubóstwa gleb na wydmach sosny budujšce drzewostan sš niskie, z krzywymi pniami i silnie rozgałęzione. W miejscach najbardziej wystawionych na działanie silnych wiatrów od morza korony drzew sš ponadto asymetryczne, silniej rozwinięte od strony zawietrznej i pochylone z wiatrem; taki pokrój drzew nazywamy sztandarowym.
Bór bażynowy, w odróżnieniu od œródlšdowych borów sosnowych, odznacza się występowaniem kilku gatunków. Należy do nich między innymi wymieniana już krzewinka bażyna czarna, od której zespół bierze swš nazwę, storczyki tajęża jed­nostronna Goodyera repens i listera sercowata Listera cordata oraz gruszyczka jednokwiatowa Moneses uniflora.
W zwišzku ze zróżnicowaniem warunków wodnych na wydmach, bór nadmorski występuje w kilku postaciach. Najsuchsza z nich zajmuje szczyty wydm i odzna­cza się obfitym występowaniem licznych gatunków porostów; jest to nadmorski bór chrobotkowy Empetro nigri-Pinetum cladonietosum. Nieco mniej suche sie­dliska zajmuje bór graszyczkowy Empetro nigri-Pinetum piroletosum, w którym stale i często doœć licznie występujš różne gatunki gruszyczek i paprotka zwy­czajna Polypodium vulgare. Fitocenozy boru gruszyczkowego występujš stosunkowo rzadko na terenie Parku, natomiast najszerzej rozprzestrzenionš w nim postaciš boru jest podzespół typowy Empetro nigri-Pinetum typicum.

Najwilgotniejsze siedliska zajmowane przez bór nadmorski, położone w piaszczy­stych zagłębieniach międzywydmowych o lustrze wody gruntowej na głębokoœci 40-70 cm pod powierzchniš gruntu, zajmuje podzespół wilgotny boru Empetro nigri-Pinetum ericetosum. Charakteryzuje się on m.in. występowaniem wrzoœca bagiennego Erica tetralix i innych gatunków zwišzanych z siedliskami wilgotny­mi i torfowymi, które swoje optimum znajdujš jednak poza borem nadmorskim, jak np. woskownica europejska Myrica gale, turzyca bagienna Carex nigra, bo­rówka bagienna (łochynia) Vaccinium uliginosum i bagno zwyczajne Ledum palustre. Postać ta nie jest zbyt rozpowszechniona w Parku, a stosunkowo najczꭜciej występuje w okolicach Białogóry.
W częœci zagłębień międzywydmowych, w których odłożyła się cienka warstwa torfu, a poziom wody jest wyższy niż w borze bażynowym, rozwija się specyficz­na nadmorska postać boru bagiennego z wrzoœcem bagiennym – Vaccinio uliginosi-Pinetum ericetosum. Wyróżniajš jš gatunki, które w najbardziej wilgot­nej postaci boru nadmorskiego występujš pojedynczo, jak woskownica, bagno i trzęœlica modra Molinia caerulea; tu natomiast nierzadko rosnš masowo. Towa­rzyszš im typowe dla borów bagiennych gatunki z ubogich w składniki odżywcze i kwaœnych torfowisk, jak żurawina zwyczajna Oxycoccus šuadripetalus, weł- nianka wšskolistna Eriophorum angustifolium i różne gatunki mchów torfowców. Poza strefš pokrytych lasem wydm, fragmenty boru bagiennego wy­stępujš jedynie miejscami w otulinie Parku – na Bielawskim Biocie /Karwia/.
Na wschód od Białogóry w kompleksie przestrzennym z bażynowym borem nad­morskim i nadmorskim borem bagiennym znajduje się unikatowy w skali całego polskiego wybrzeża zespół obniżeń międzywydmowych ze specyficznymi dla nich siedliskami i roœlinnoœciš. Głównym czynnikiem, który decyduje o ich od­rębnoœci jest zmienny, okresowo bardzo wysoki poziom wody gruntowej, która miejscami tworzy nawet trwałe zbiorniki. Warunki te uniemożliwiajš egzystencję zbiorowiskom leœnym, natomiast w połšczeniu z jałowoœciš wydmowego piasku inicjujš procesy torfotwórcze i sprzyjajš rozwojowi niezwykle rzadkich oligotro- ficznych (skšpożywnych) fitocenoz ziemnowodnych, torfowiskowych i zaroœlowych. Tworzš one wyraŸne strefy, œciœle zależne od poziomu i amplitudy wahań wody. W najtrwalej i najbardziej podtopionych obniżeniach występujš dwa zbiorowiska ziemnowodne – situ bulwkowatego i jaskra płomiennika Ranun- culo-Juncetum bulbosi oraz ponikła wielolodygowego Eleocharitetum multicaulis. Nieco wyżej położone miejsca zajmujš fitocenozy torfowiskowe bu­dowane głównie przez przygiełkę brunatnš Rhynchospora fusca i nieliczne inne gatunki, na przykład rosiczkę poœredniš Drosera intermedia, trzęœlicę modrš, a także mchy torfowce.
Wszędzie tam, gdzie poziom wody jest stosunkowo mało zmienny i utrzymuje się w pobliżu powierzchni grantu, panuje zespół woskownicy europejskiej Myrice- tum gale. Sš to niewysokie, gęste zaroœla, w których warstwę krzewów tworzy niemal wyłšcznie woskownica.

W wielu miejscach, lecz na niewielkich powierzchniach w kompleksie wydm nadmorskich występujš lasy z drzewostanami budowanymi głównie przez dšb szypułkowy Quercus robur, często ze znaczšcš domieszkš buka Fagus sy- Ivatica, brzozy brodawkowatej Betula pendula i omszonej B. pubescens oraz sadzonej sosny Pinus sylvestris-, czasem niektóre z wymienionych gatunków do­minujš a dšb roœnie tylko w domieszce. Dšbrowy te występujš na szczytach i zboczach pagórków wydmowych, na niskich, często rozwianych wydmach, a lo­kalnie nawet w wilgotnych zagłębieniach międzywydmowych. W zależnoœci od lokalnych warunków topograficznych, troficznych i wodnych dšbrowy występujš w bardzo różnych postaciach. Na przykład na wydmach w okolicach Białogóry (rez. “Babnica”) sš to m.in. lasy z dominacjš buka w drzewostanie i borówki czer­nicy Vaccinium myrtillus w runie; zbiorowisko o takim składzie okreœla się jako acidofilny las bukowo-dębowy Fago-Quercetum. Znacznie większš rolę prze­strzennš w Parku odgrywa las brzozowo-dębowy Betulo-Quercetum, w którego runie głównym składnikiem może być trzęœlica modra (np. w rezerwacie “Pia- œnickie Łški”) lub paproć orlica pospolita Pteridium aquilinum, osišgajšcš wysokoœć dwu metrów (w Torfowych Kłylach w Jastarni). W licznych innych płatach dšbrów wykształciła się bardzo bogata warstwa krzewów, budowana głównie przez leszczynę Corylus avellana (projektowany rezerwat “Widowo”). Największe wrażenie jednak wywołujš płaty dšbrów, w których runie łanowo ro­œnie konwalia majowa Convallaria majalis i często towarzyszšcy jej storczyk podkolan biały Platanthera bifolia-, zwiedzajšc rezerwaty Piaœnickie Łški i Wido­wo w okresie ich kwitnienia można przekonać się, jak piękne sš ich kwiaty, a zapach wręcz niezrówany.
Wiele fragmentów lasów na wydmach ma skład florystyczny wszystkich warstw zaskakujšcy na tym typie siedlisk, bowiem rosnš tu drzewa, krzewy i roœliny ziel­ne typowe dla żyznych i bardzo żyznych gleb. Na przykład w licznych miejscach na Półwyspie Helskim drzewostany buduje klon jawor Acer pseudoplatanus, klon zwyczajny Acer platanoides, lipa drobnolistna Tilia cordata i grab zwyczajny Carpinus betulus, a z kolei pod dębowym drzewostanem w Widowie koło Dębek roœnie kalina koralowa Viburnum opulus. W runie takich lasów można spotkać tak wymagajšce składniki jak czworolist pospolity Paris quadrifolia, piżmaczek wiosenny Adoxa moschatellina i bodziszek cuchnšcy Geranium robertianum. Tajemnicš tego zaskakujšcego zjawiska jest warstwa żyznego torfu, przysypane­go piaskiem nasuwajšcych się wydm. Roœliny, a zwłaszcza drzewa, użyŸniajš pierwotnie jałowy piasek morski.
W licznych miejscach na granicy wydm i zatorfionej Równiny Błot Przymorskich (często w bezpoœrednim sšsiedztwie opisanych wyżej lasów), rzadziej w zagłębie­niach międzywydmowych na Półwyspie Helskim na odcinku między Jastarniš a KuŸnicš, a lokalnie w kompleksie mokrych łšk i szuwarów w pobliżu brzegów Zatoki Puckiej, występujš niewielkie laski z panujšcš w drzewostanie olchš czar­nš Alnus glutinosa. W ich ranie występujš gatunki bagienne i szuwarowe, np. psianka słodkogórz Solanum dulcamara, karbieniec pospolity Lycopus europa- eus, tarczyca pospolita Scutellaria galericulata, trzcina Phragmites australis, kosaciec żółty Iris pseudoacorus. Miejsca występowania tych płatów wykazujš objawy przesuszenia, z którym często wišże się zmiana typu gospodarki wodnej z bagiennej na przemywno-podsiškowš. W wyniku tych zmian bagienne lasy ol- sowe (olesy, olsy), pierwotnie tam rosnšce, sš w różnym stopniu zniekształcone i wykazujš cechy przejœciowe między lasami olsowymi a zabagnionymi lasami łęgowymi. Jedyne naturalne i niezaburzone fitocenozy olsowe utrzymujš się w bezpoœrednim sšsiedztwie rzeki Piaœnicy.

Roœlinnoœć klifów
Klify stanowiš odrębny, specyficzny typ wybrzeża, a występujšca na nich roœlin­noœć jest całkowicie odmienna od roœlinnoœci porastajšcej wydmy i nisko położone, zalewane słonš wodš brzegi. Najwybitniejszym czynnikiem ekologicz­nym kształtujšcym pokrywę roœlinnš klifów jest ich dynamika, następnie zróżnicowanie budowy geologicznej, a w dalszej kolejnoœci sšsiedztwo morza i wystawa, które w silnym stopniu wpływajš na mikroklimat zboczy.
W granicach Parku występujš zarówno klify żywe, tj. takie, na których wskutek podcinania przez fale zachodzš intensywne procesy zboczowe (np. obrywanie, osuwanie, osypywanie), jak i klify martwe nie podlegajšce abrazji o znacznie wolniejszych i mniej zróżnicowanych procesach stokowych, w zwišzku z czym ich rzeŸba jest znacznie bardziej stabilna. Pierwsze z nich dominujš od strony otwartego morza na odcinku między Jastrzębiš Górš i Władysławowem, gdzie abrazja miejscami osišga tempo do 1,5 m/rok. Z kolei nad Zatokš Puckš, w oko­licy Swarzewa oraz między Puckiem i Osłoninem, zdecydowanie przeważajš klify martwe, a aktywne majš łšcznie tylko około 1 km długoœci.
Budowa geologiczna klifów występujšcych w granicach Parku została omówiona wczeœniej. W tym miejscu należy natomiast podkreœlić, że w połšczeniu z różno­rodnymi procesami stokowymi powoduje ona powstanie niezwykle bogatej i szybko zmieniajšcej się w czasie mozaiki siedlisk, a w konsekwencji i roœlinno­œci.
W ogólnym obrazie pokrywy roœlinnej klifów Parku dominujš zbiorowiska zaro- œlowe, których głównymi składnikami sš krzewy i niskie, młode okazy drzew. Drugi główny typ tworzš zbiorowiska roœlin zielnych, natomiast zupełnie wyjšt­kowo można spotkać w pełni rozwinięte zbiorowiska leœne. W miejscach, w których nachylenie zboczy przekracza 45°, brak jest w ogóle roœlinnoœci.
Tak zasadnicze zróżnicowanie pokrywy roœlinnej jest œciœle uzależnione od ak­tywnoœci klifu. Wszędzie tam, gdzie procesy zboczowe sš intensywne i stosunkowo często dochodzi do odsłonięcia nagiego podłoża, tworzš się pionier­skie zbiorowiska budowane poczštkowo przez pojedyncze okazy i gatunki roœlin zielnych. Na podłoże gliniaste jako pierwsze wkraczajš podbiał pospolity Tussila- go farfara i ostrożeń polny Cirsium arvense, które po względnym utrwaleniu podłoża umożliwiajš rozwój innych gatunków, głównie łškowych, jak np. kup­kówki pospolitej Dactylis glomerata i groszku żółtego Lathyrus pratensis. Stosunkowo szybko w takich miejscach pojawiajš się również kiełkujšce z nasion młode osobniki rokitnika Hippophaé rhamnoides. Z kolei na klifach piaszczy­stych, gdzie z różnš intensywnoœciš następuje osypywanie się piasku, rozwijajš się luŸne lub zwarte murawy. Sš one budowane przez stosunkowo licznš grupę roœlin, które poza klifami pospolicie rosnš na łškach (np. krwawnik pospolity Achillea millefolium, kostrzewa czerwona Festuca rubra, rogownica zwyczajna Cerastium vulgatum, tomka wonna Anthoxanthum odoratum) lub na suchych, piaszczystych miejscach (np. szczaw polny Rumex acetosella, koniczyna różno- ogonkowa Trifolium campestre, macierzanka piaskowa Thymus serpyllum, rozchodnik ostry Sedum acre). Skład gatunkowy muraw w znacznym stopniu za­leży również od typu roœlinnoœci rosnšcej wzdłuż górnej krawędzi klifu. Jej płaty w wyniku osuwania i obrywania się zbocza przedostajš się na stoki klifu i tam po­nownie rozwijajš, dzięki czemu na urwiskach można spotkać różne ekologiczne grupy gatunków, nawet chwasty polne.
Gatunkami charakterystycznymi dla piaszczystych muraw klifowych sš m.in. ko­niczyna łškowa Trifolium pratense ssp. maritima i przelot zwyczajny Anthyllis vulneraria ssp. maritima. Ten ostatni, gdy występuje licznie, nadaje klifom spe­cyficzny urok dzięki biało-żółtym, owłosionym i zebranym w główki kwiatom, podobnie jak u koniczyny. Zbiorowiska roœlin zielnych z reguły stanowiš krótko­trwałe stadia rozwoju roœlinnoœci klifowej i tylko tam, gdzie podłoże nie zostanie ustabilizowane, mogš utrzymywać się przez dłuższy czas.

Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty